Tanju Tosun: UYGUN Parti, HDP konusunda tabanının eğilimlerini okuyamıyor Namık Alkan
İZMİR– CHP, GÜZEL Parti, Saadet Partisi, Demokrat Parti, DEVA Partisi ve Gelecek Partisi önderlerinin katıldığı Altılı Masa toplantılarının sekizincisi DEVA Partisi konut sahipliğinde yapıldı. Siyaset Bilimci Prof. Dr. Tanju Tosun, hem Altılı Masa toplantılarını birebir vakitte önümüzdeki cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerine az bir vakit kala siyasetteki son gelişmeleri kıymetlendirdi.
‘ARALIK AYINDA YOL HARİTASI NETLEŞMİŞ OLUR’
Altılı Masa 14 Kasım’da 8’inci defa toplandı. Yayınlanan ortak bildiriye göre çalışmalar hangi evrede?
Altılı Masa’nın son toplantısından daha sonra yapılan ortak açıklama dikkate alındığında, çalışmaların devam ettiği, süreçte makul evrelerin kat edildiği anlaşılıyor. Ortak Çalışma Kümesi, Anayasal ve Yasal Islahatlar Kurulu, Seçim Güvenliği Komitesi ve Bağlantı Komitesi çalışmaları sürerken, kümenin 9 ana, 60 alt başlık altında temel siyaset alanlarındaki mesaisinde sona gelinmediği anlaşılıyor. Anayasal ve Yasal Islahatlar Komisyonu’nun Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem mutabakat metni doğrultusunda Anayasa değişiklikleri kodifikasyonunu tamamlamış olması ve 28 Kasım’da bunun açıklanacağının belirtilmesi tamamlanmış bir faaliyet olması manasında kıymetli. Kanımca aralık ayından itibaren geçiş süreci yol haritası netleşmiş olur. bir daha, Ortak Çalışma Grubu’nun yürüttüğü çalışmalar ışığında Türkiye’nin başta ekonomik sıkıntıları olmak üzere, politik, toplumsal, kültürel problemlerinin tahliline yönelik masa bileşenlerinin üzerinde mutabakata vardıkları tahlil teklifleri hızla kamuoyuna açıklanıp, bunun akabinde süreç cumhurbaşkanı adayını belirlemeye hakikat ilerler.
İstiklal Caddesi’nde 13 Kasım’da meydana gelen patlama, büyük katliamların yaşandığı 7 Haziran 2015 ile 1 Kasım 2015 seçimleri ortası periyodu akla getirdi. İstiklal Caddesi saldırısını nasıl değerlendiriyorsunuz? Bu cins hareketler kime hizmet eder?
İstiklal Caddesi’nde gerçekleştirilen terör saldırısı, faili, aksiyonun gerçekleştirilmesine yardımcı olanlar kadar, hareketi gerçekleştirme sonucu verenler bakımından da emniyet güçleri tarafınca fazlaca güzel araştırılıp, kamuoyunu aydınlatıcı bilgiler verilmesi gereken bir aksiyondur. Bu tıp terör aksiyonları kararında yurttaşların zihninde kalacak her soru işareti doğaldır ki yurttaşlar nezdinde güvenlik telaşlarını arttırır. Kaygıların artması ise tam da terör örgütlerinin görmek istedikleri bir terör hareketi çıktısıdır. Zira terörün hedefi hareketin mümkün olduğu ölçüde kamuoyunda endişe, kaygı, güvensizlik yaratarak, terör örgütlerinin toplumda varlığını hissettirmek, kurumlara olan güvensizliği artırmaktır. Bu manada terör hareketinin görünen değil, görünmeyen yüzü tüm boyutlarıyla ne kadar süratli ve yanlışsız çözülürse, bu cins örgütlerin hedeflerine da ulaşmaları engellenmiş olur.
Nihai olarak inançlı bir ülkede yaşadığını hisseden toplumun kurumlara olan inancı, kurumların meşruiyeti artar, aksisi durumda ise itimat kaybı meşruiyetin zayıflamasına niye olur. Güvenlik, özgürlük, ekonomik taleplerin, gereksinimlerin karşılanması değişkenleri bakımından düşünüldüğünde, bilhassa güvenlik tasasının arttığı periyotlarda özgürlük, ekonomik temelli beklentilerin ikinci, üçüncü sıraya düştüğü yapılan bilimsel çalışmalarda tespit edilmektedir. Gerçekten 7 Haziran 2015-1 Kasım 2015 seçimleri içindeki devirde yaşanan terör aksiyonları bireylerin evvela güvenlik odaklı oy verme davranışına yöneldiğini göstermiştir. Bildiğim kadarıyla, Ersin Kalaycıoğlu ve Ali Çarkoğlu’nun iki seçim öncesi yaptıkları araştırmaların örneklemlerinde tıpkı denek kümesi kullanılarak, parti tercihlerindeki değişimin niçinleri incelenmiştir. Birinci seçime bakılırsa AK Parti oylarındaki güvenlik kaygısının öne çıktığı kararına ulaşılmıştı. Bu çerçeveden bakıldığında, bu çeşit terör aksiyonları bireylerin kuvvetli olarak algıladıkları öndere vazife onaylarının artmasına, başkanın partisine daha fazla dayanak vermesine, bayrak etrafında toplanma tesiriyle hükümetlere itimat duyma eğiliminin yükselmesine niye olmaktadır.
‘İYİ PARTİLİLER KAZANACAK ADAYIN YAVAŞ OLDUĞUNA İNANIYOR’
Adaylık konusunda CHP önderi Kemal Kılıçdaroğlu güya daha temkinli bir lisanla konuşmaya başladı. Buna karşılık İstanbul ve Ankara belediye liderlerinin adaylığı ise Altılı Masa’nın öbür bileşenleri tarafınca sıcak tutuluyor. Bilhassa Mansur Yavaş’ın ismi YETERLİ Parti tarafınca öne çıkartılıyor. Gelişmeleri nasıl değerlendiriyorsunuz?
Cumhurbaşkanı adayının Altılı Masa tarafınca çabucak hemen belirlenmemesine karşılık, toplumdan yükselen adayın açıklanmasına yönelik talepler doğaldır ki sürecin aday merkezli izlenmesine, tartışılmasına niye oluyor. Siyasal kültürümüzde parti özdeşliğinin önder temelli olmasının da bunda hissesi var. Ayrıyeten Erdoğan üzere kendi seçmeni için karizmatik olan bir politik aktörün karşısına, muadil karizmaya sahip bir adayın konması şartıyla seçimin kazanılabileceği ait algı da değerli. Toplumdan yükselen aday açıklanmasına yönelik taleplere karşın, Millet İttifakı’nın cumhurbaşkanı adayı olarak ismi geçen aktörlerin hiç birinin adeta ser verip sır vermeyecek biçimde durum almaları dikkate bedel. İsmi geçen aday adaylarının bu hali sürecin sağlıklı işlemesi manasında doğrudur. Ama bu durum kaçınılmaz olarak spekülasyonların artmasına, yeni isimlerin tedavüle sokulmasına (son sav Coca Cola CEO’su Muhtar Kent’in aday gösterilme olasılığı) taban hazırlamakta, kamuoyunda fazlaca denklemli belirsizliklere niye olmaktadır. Öne çıkan isimlerden hangisinin aday gösterileceğini kestirmek güç. Zira sağlam araştırma kuruluşlarının bulgularına bakılırsa, 3 adaydan rastgele biri cumhurbaşkanlığı seçiminden başarılı çıkma potansiyeline sahip görünüyor. Kılıçdaroğlu’nun telaffuzunda muhakkak aralıklarla öne çıkan “Ben”, kimi vakit “Biz” vurgusu aday olma niyetine ait tezli bir değerlendirmede bulunmayı güçleştirirken, İmamoğlu’nun Karadeniz gezisi sırasında görüştüğü gazeteciler niçiniyle oluşan reaksiyon üzerine geri çekilmesi, bugünlerde ise ulusal siyasete yönelik kapsayıcı, tezli açıklamaları adaylığa soğuk bakmadığı izlenimi veriyor. Mansur Yavaş’ın sessiz kalarak, belediye lideri olarak Ankara’ya hizmet üretme uğraşları onun da adaylık isteğine dair kıymetlendirme yapmayı zorlaştırıyor. Yavaş’ın isminin GÜZEL Parti tarafınca öne çıkarılması, hatta kimi parti seçkinleri tarafınca en çok dayanağa sahip kişi olarak lisanlandırılması bu partinin gönlünün Yavaş’tan yana olmasından, zira onlara nazaran kazanacak adayın Yavaş olduğuna inanmalarından kaynaklanıyor. Olağan ki son analizde sonucu verecek olan Altılı Masa. Karar ise çizmiş oldukları aday profiline uyma ve objektif araştırma bulguları ışığında verilecek.
Kürt açılımı bir daha konuşulmaya başlandı. Eski HDP Eş Genel Lider Yardımcısı Aysel Tuğluk’un hür bırakılması, Adalet Bakanı Bekir Bozdağ başkanlığındaki AK Parti heyetinin HDP’yi ziyaret etmesi ve son olarak sık rastlanmayan bir biçimde eski HDP Eş Genel Lideri Selahattin Demirtaş’a babasını ziyaret müsaadesi verilmesi üzere gelişmeler bu kanıyı güçlendiriyor. Sizin değerlendirmeniz nedir?
Tüm bu saydıklarınız seçime 7 ay kala oluyor. Ayrıyeten, parlamento gündemine getirilmesi beklenen başörtüsü ve aileyle ilgili bir Anayasa değişikliği var. Kamuoyu araştırmalarına bakılırsa Cumhur İttifakı’nın sayısal gücü cumhurbaşkanı seçimini kazanmaya, hatta parlamentoda çoğunluğu elde etmeye yetmiyor görünüyor. Parlamentoda ittifakın sandalye sayısı da rastgele bir muhalefet partisi ya da en az 26 vekil takviyesi olmadan değişikliğin referanduma dahi gdolayılemeyeceğinin işareti. Kanımca bu aritmetik şartlar AK Parti’nin hem seçim birebir vakitte Anayasa değişikliği için HDP’nin takviyesini alıp, evvel Anayasa değişikliği, akabinde seçimleri kazanmak istemesiyle alakalı. Ayrıyeten, yapılan araştırmalar AK Parti’nin Kürt, hatta muhafazakâr Kürt seçmenler nezdindeki dayanağının azaldığına işaret ediyor. Bu şartlar altında evvela muhtemel bir Anayasa değişikliğinde parlamentoda referanduma gidilecek bir çoğunluğa ulaşılamaması AK Parti açısından seçime gidilen süreçte önemli bir itibar kaybı olur. Bu riski almamak için, ittifakın Anayasa Mahkemesi tarafınca kapatılmasını istediği HDP ile AK Parti’nin görüşmesi, Demirtaş’a verilen müsaadesi büsbütün pragmatik, seçim kazanma odaklı bir tercih olarak düşünüyorum.
‘MHP ÇİZGİSİNDEN UZAKTA BİR PARTİ DEĞİL’
İYİ Parti ile HDP içinde bir müddetdir başkanlar seviyesinde de rastladığımız karşılıklı açıklamalarla bir polemik sürdürülüyor. Kuşkusuz HDP bu seçimin kilit partilerinden ve alacağı karar Millet ve Cumhur ittifakları açısından hayati kıymete sahip. UYGUN Parti ile HDP içindeki polemik nereden kaynaklanıyor ve süreç nereye evrilir? İttifakın geleceği açısından bu mevzunun kıymeti nedir?
Her şeydilk evvel unutulmaması gerekir ki GÜZEL Parti, seçmeni, teşkilatı, üst idaresindeki seçkinleri prestijiyle MHP’den kopanların kurduğu ve oluşturduğu bir parti. Siyasi yönelimleri prestijiyle milliyetçi pahalar referansında MHP çizgisinden uzakta bir parti değil. Kamuoyunda yaygın kanaat bu istikamette. UYGUN Parti’nin en büyük yanılgısı, milliyetçi yönelimlerin dozu manasında başkan, üst idare, teşkilat ve seçmen tabanı temelinde bir homojenliğin olduğunun düşünülmesi ve HDP ile olan ilgisini bu homojen milliyetçilik aracılığıyla tanımlaması. Hususa ait yapılan bilimsel çalışmalar bilhassa seçmen profili prestijiyle geçmişte merkez sağ, hatta merkez sol partilere oy veren ölçülü milliyetçi, ulusalcı, seküler, liberal bir kitlenin parti tabanında azımsanmayacak yeri olduğuna işaret ediyor. UYGUN Parti HDP’ye hala MHP gözlüğünden baktığı, tabanının bu husustaki eğilimlerini okuyamadığı, tabanı küstürmeme ismine da bağları belirlediği için HDP’ye yaklaşımında klasik katı milliyetçi parti çizgisinin dışına çıkamıyor. Kelamın özü, asıl sorun GÜZEL Parti’nin kendisini merkez sağ parti olarak konumlandırmada yetersiz kalmasıdır. DÜZGÜN Parti’nin HDP’ye bakışının ve ortalarında yaşanan polemiğin, DÜZGÜN Parti üst idaresinin tabanının sosyolojisini ve eğilimini hayli yeterli okumadığı sürece sürmesi olağandır. Sürecin evrilebileceği uç nokta, Millet İttifakı’nın belirleyeceği adayı HDP’nin desteklemek yerine, kendi adayını çıkarması, seçim ikinci çeşide kalırsa, seçmenini hür bırakması olabilir. Bunun kararı ise polemiğin cumhurbaşkanlığı seçiminin kaybedilmesi kararınu doğurma riskidir. Millet İttifakı açısından bahsin en değerli yanı da budur.
‘AK PARTİ’NİN ESKİ OY ORANINA ULAŞMASI ZOR’
Cumhur İttifakı’nın toparlandığı ve oylarını artırdığı istikametinde değerlendirmeler yapılıyor. Hükümet konut kampanyası üzere bir dizi ekonomik tedbirler alırken, EYT sorunu için de yasa tasarısı hazırlandığı belirtildi. Cumhur İttifakı cephesinde durum nedir?
Son kamuoyu araştırmaları Cumhur İttifakı’nın oylarında bir ölçü artış olduğuna işaret etse de bu artışın ittifakın beklediği oya yükselerek toparlanma halinde yorumlanması sıkıntı. Sağlam firmaların araştırmalarında azamî 3-4 puanlık toplam artışa karşılık, hala 2018 seçimleriyle karşılaştırıldığında oy düzeyinin 10-12 puan gerisinde olan bir oran var. Ekonomik kriz şartlarında AK Parti eski oy oranına ulaşmasının güç olduğunun farkında, bunun için en azından cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçimini kazanacak bir takviyeye ulaşma gayesiyle seçime yönelik siyasetlere yönelmiş durumda. Siyaset tercihleri, projeler seçim yaklaştıkça hayata geçirildiği için popülist nitelikte olsa da son analizde ekonomik popülizmin seçim kazanmaya dayanak olduğunu göz arkası etmemek gerekir. Konut kampanyası, EYT sıkıntısını çözmeye yönelik yasal düzenleme, çeşitli ekonomik af uygulamalarıyla iktidar bunu yapmaya çalışıyor.
Bu tıp uygulamaların geçmişte iktidar partisine yaradığını gösteren bilimsel çalışmalar mevcut. Örneğin, Abdullah Aydoğan, Melissa Marchall ve Alper Bulut’un Electoral Studies’de 2016’da yayınlanan “Konut Edindirme Oy Getiriyor mu: Türkiye’de AKP’nin Seçim Muvaffakiyetinin Anlatımı” isimli makalelerinde mahallî seçimler meselade yapılan incelemeye bakılırsa (2004, 2009 ve 2014 lokal seçimleri 900 ilçe belediyesini kapsayan), TOKİ’nin konut yatırımı yapmadığı ilçelerde AK Parti’nin 3 seçimi kazanmama mümkünlüğü %14 iken, 1000 hane başına 100 konut inşa edilmesi durumunda bu mümkünlük %2’ye düşüyor. Başka yandan, TOKİ yatırımının olmadığı ilçelerde AK Parti’nin 3 seçimi kazanma mümkünlüğü %18 iken, 1000 hane başına 100 TOKİ konutu yapıldığında, bu oran %62’ye yükselmektedir. Tek başına bu bulgular dahi atılan adımların oy olarak geri dönüp, seçim kazandırmada tesir yapabileceğinin işareti. AK Parti’nin benimsediği enflasyonu düşürememe değerine büyüme stratejisi ve bunun süreksiz refah olarak dağıtımının tesiri seçimde muhtemelen bir ölçü bu parti lehine gözlenecek. Ali Akarca’nın ekonometrik tahlillerine bakılırsa, iktisadi bağlamda seçmenler yalnızca seçimden bir yıl önceye bakmakta, yıl ortasında kişi başına düşen gerçek GSYH’da meydana gelen her yüzde birlik büyüme iktidar partisine 1.05 puan ek oy getirmektedir. Enflasyonda ise her yüzde birlik artış 0,13 puan oy götürmektedir. Ama, yüksek enflasyon ile oy kaybını telafi etmek bir daha de zordur. Enflasyon yüksek, büyüme de düşükse oy artışı sağlamak kolay değil görüşünde Akarca. Bu manada AK Parti enflasyonu belli bir seviyenin altına çekemezse, büyümeye güveniyor. Bunun için dış kaynağa muhtaç. Finansal globalleşme kaynak bulmayı kolaylaştırırsa da devasa yükseklikte faiz oranlarıyla sağlanan mali dış kaynakların seçim devirlerinde popülist iktisat için kullanılmasının maliyetinin seçim daha sonrasında ağır olduğunu unutmamak gerekir. Türkiye maalesef bugün bunu deneyimliyor.
Seçim daha sonrası Türkiye için nasıl bir müddetç öngörülebilir?
2023 seçimleri Cumhuriyetin ilanının 100. yılına denk geliyor. Yalnızca sonuçları manasında değil, tarihi prestijiyle da sembolik bir ehemmiyete sahip. Bu niçinle, kimi yorumcunun haziran seçimlerini “kader seçimleri” olarak tanımlaması gerçek. Seçmenin sandıkta yapacağı tercih Cumhuriyetin ikinci yüzyılında nasıl bir ülkede yaşamak istediğine ait sonucu olacak. AK Parti iktidarının bilhassa 2015 daha sonrası uygulamaları, Cumhur İttifakı’nın iktisat, siyaset ve topluma bakışı bilgi alındığında, seçimleri kazanmaları durumunda iktisadi, politik, kültürel manada değişim beklemek güç. Zira, siyasi yönelimleri, ideolojik referansları, beslendikleri bedeller buna uygun değil. Üstelik, seçim kazanmanın tesis edeceği yeni bir özgüvenle Türkiye’nin demokratikleşme, insan hakları, iktisadi kaynakların paylaşımı manasında, bir ortada yaşama, eşit yurttaşlık temelinde daha da geriye gitme riski mevcut. Millet İttifakı’nın bir seçim ittifakına dönüşüp, yasama çoğunluğunu ve cumhurbaşkanlığı seçimini kazanmaları durumunda, bugüne dek telaffuzları, tesis ettikleri birlik imgesi, önerdikleri sistem değişikliği data alındığında, Türkiye’nin çağdaş dünyanın bir daha bir kesimi olan, demokratik gerilemenin bitmiş olduği, yoksulluğun bir ölçü gerilemiş olduğu, hakça paylaşımın imkanlar ölçüsünde sağlanacağı, hukuk devleti yolunda aralık kat edeceği, devletin taraflara adil ve eşit davranacağı bir ülke haline gelmesi daha muhtemel.
İZMİR– CHP, GÜZEL Parti, Saadet Partisi, Demokrat Parti, DEVA Partisi ve Gelecek Partisi önderlerinin katıldığı Altılı Masa toplantılarının sekizincisi DEVA Partisi konut sahipliğinde yapıldı. Siyaset Bilimci Prof. Dr. Tanju Tosun, hem Altılı Masa toplantılarını birebir vakitte önümüzdeki cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerine az bir vakit kala siyasetteki son gelişmeleri kıymetlendirdi.
‘ARALIK AYINDA YOL HARİTASI NETLEŞMİŞ OLUR’
Altılı Masa 14 Kasım’da 8’inci defa toplandı. Yayınlanan ortak bildiriye göre çalışmalar hangi evrede?
Altılı Masa’nın son toplantısından daha sonra yapılan ortak açıklama dikkate alındığında, çalışmaların devam ettiği, süreçte makul evrelerin kat edildiği anlaşılıyor. Ortak Çalışma Kümesi, Anayasal ve Yasal Islahatlar Kurulu, Seçim Güvenliği Komitesi ve Bağlantı Komitesi çalışmaları sürerken, kümenin 9 ana, 60 alt başlık altında temel siyaset alanlarındaki mesaisinde sona gelinmediği anlaşılıyor. Anayasal ve Yasal Islahatlar Komisyonu’nun Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem mutabakat metni doğrultusunda Anayasa değişiklikleri kodifikasyonunu tamamlamış olması ve 28 Kasım’da bunun açıklanacağının belirtilmesi tamamlanmış bir faaliyet olması manasında kıymetli. Kanımca aralık ayından itibaren geçiş süreci yol haritası netleşmiş olur. bir daha, Ortak Çalışma Grubu’nun yürüttüğü çalışmalar ışığında Türkiye’nin başta ekonomik sıkıntıları olmak üzere, politik, toplumsal, kültürel problemlerinin tahliline yönelik masa bileşenlerinin üzerinde mutabakata vardıkları tahlil teklifleri hızla kamuoyuna açıklanıp, bunun akabinde süreç cumhurbaşkanı adayını belirlemeye hakikat ilerler.
İstiklal Caddesi’nde 13 Kasım’da meydana gelen patlama, büyük katliamların yaşandığı 7 Haziran 2015 ile 1 Kasım 2015 seçimleri ortası periyodu akla getirdi. İstiklal Caddesi saldırısını nasıl değerlendiriyorsunuz? Bu cins hareketler kime hizmet eder?
İstiklal Caddesi’nde gerçekleştirilen terör saldırısı, faili, aksiyonun gerçekleştirilmesine yardımcı olanlar kadar, hareketi gerçekleştirme sonucu verenler bakımından da emniyet güçleri tarafınca fazlaca güzel araştırılıp, kamuoyunu aydınlatıcı bilgiler verilmesi gereken bir aksiyondur. Bu tıp terör aksiyonları kararında yurttaşların zihninde kalacak her soru işareti doğaldır ki yurttaşlar nezdinde güvenlik telaşlarını arttırır. Kaygıların artması ise tam da terör örgütlerinin görmek istedikleri bir terör hareketi çıktısıdır. Zira terörün hedefi hareketin mümkün olduğu ölçüde kamuoyunda endişe, kaygı, güvensizlik yaratarak, terör örgütlerinin toplumda varlığını hissettirmek, kurumlara olan güvensizliği artırmaktır. Bu manada terör hareketinin görünen değil, görünmeyen yüzü tüm boyutlarıyla ne kadar süratli ve yanlışsız çözülürse, bu cins örgütlerin hedeflerine da ulaşmaları engellenmiş olur.
Nihai olarak inançlı bir ülkede yaşadığını hisseden toplumun kurumlara olan inancı, kurumların meşruiyeti artar, aksisi durumda ise itimat kaybı meşruiyetin zayıflamasına niye olur. Güvenlik, özgürlük, ekonomik taleplerin, gereksinimlerin karşılanması değişkenleri bakımından düşünüldüğünde, bilhassa güvenlik tasasının arttığı periyotlarda özgürlük, ekonomik temelli beklentilerin ikinci, üçüncü sıraya düştüğü yapılan bilimsel çalışmalarda tespit edilmektedir. Gerçekten 7 Haziran 2015-1 Kasım 2015 seçimleri içindeki devirde yaşanan terör aksiyonları bireylerin evvela güvenlik odaklı oy verme davranışına yöneldiğini göstermiştir. Bildiğim kadarıyla, Ersin Kalaycıoğlu ve Ali Çarkoğlu’nun iki seçim öncesi yaptıkları araştırmaların örneklemlerinde tıpkı denek kümesi kullanılarak, parti tercihlerindeki değişimin niçinleri incelenmiştir. Birinci seçime bakılırsa AK Parti oylarındaki güvenlik kaygısının öne çıktığı kararına ulaşılmıştı. Bu çerçeveden bakıldığında, bu çeşit terör aksiyonları bireylerin kuvvetli olarak algıladıkları öndere vazife onaylarının artmasına, başkanın partisine daha fazla dayanak vermesine, bayrak etrafında toplanma tesiriyle hükümetlere itimat duyma eğiliminin yükselmesine niye olmaktadır.
‘İYİ PARTİLİLER KAZANACAK ADAYIN YAVAŞ OLDUĞUNA İNANIYOR’
Adaylık konusunda CHP önderi Kemal Kılıçdaroğlu güya daha temkinli bir lisanla konuşmaya başladı. Buna karşılık İstanbul ve Ankara belediye liderlerinin adaylığı ise Altılı Masa’nın öbür bileşenleri tarafınca sıcak tutuluyor. Bilhassa Mansur Yavaş’ın ismi YETERLİ Parti tarafınca öne çıkartılıyor. Gelişmeleri nasıl değerlendiriyorsunuz?
Cumhurbaşkanı adayının Altılı Masa tarafınca çabucak hemen belirlenmemesine karşılık, toplumdan yükselen adayın açıklanmasına yönelik talepler doğaldır ki sürecin aday merkezli izlenmesine, tartışılmasına niye oluyor. Siyasal kültürümüzde parti özdeşliğinin önder temelli olmasının da bunda hissesi var. Ayrıyeten Erdoğan üzere kendi seçmeni için karizmatik olan bir politik aktörün karşısına, muadil karizmaya sahip bir adayın konması şartıyla seçimin kazanılabileceği ait algı da değerli. Toplumdan yükselen aday açıklanmasına yönelik taleplere karşın, Millet İttifakı’nın cumhurbaşkanı adayı olarak ismi geçen aktörlerin hiç birinin adeta ser verip sır vermeyecek biçimde durum almaları dikkate bedel. İsmi geçen aday adaylarının bu hali sürecin sağlıklı işlemesi manasında doğrudur. Ama bu durum kaçınılmaz olarak spekülasyonların artmasına, yeni isimlerin tedavüle sokulmasına (son sav Coca Cola CEO’su Muhtar Kent’in aday gösterilme olasılığı) taban hazırlamakta, kamuoyunda fazlaca denklemli belirsizliklere niye olmaktadır. Öne çıkan isimlerden hangisinin aday gösterileceğini kestirmek güç. Zira sağlam araştırma kuruluşlarının bulgularına bakılırsa, 3 adaydan rastgele biri cumhurbaşkanlığı seçiminden başarılı çıkma potansiyeline sahip görünüyor. Kılıçdaroğlu’nun telaffuzunda muhakkak aralıklarla öne çıkan “Ben”, kimi vakit “Biz” vurgusu aday olma niyetine ait tezli bir değerlendirmede bulunmayı güçleştirirken, İmamoğlu’nun Karadeniz gezisi sırasında görüştüğü gazeteciler niçiniyle oluşan reaksiyon üzerine geri çekilmesi, bugünlerde ise ulusal siyasete yönelik kapsayıcı, tezli açıklamaları adaylığa soğuk bakmadığı izlenimi veriyor. Mansur Yavaş’ın sessiz kalarak, belediye lideri olarak Ankara’ya hizmet üretme uğraşları onun da adaylık isteğine dair kıymetlendirme yapmayı zorlaştırıyor. Yavaş’ın isminin GÜZEL Parti tarafınca öne çıkarılması, hatta kimi parti seçkinleri tarafınca en çok dayanağa sahip kişi olarak lisanlandırılması bu partinin gönlünün Yavaş’tan yana olmasından, zira onlara nazaran kazanacak adayın Yavaş olduğuna inanmalarından kaynaklanıyor. Olağan ki son analizde sonucu verecek olan Altılı Masa. Karar ise çizmiş oldukları aday profiline uyma ve objektif araştırma bulguları ışığında verilecek.
Kürt açılımı bir daha konuşulmaya başlandı. Eski HDP Eş Genel Lider Yardımcısı Aysel Tuğluk’un hür bırakılması, Adalet Bakanı Bekir Bozdağ başkanlığındaki AK Parti heyetinin HDP’yi ziyaret etmesi ve son olarak sık rastlanmayan bir biçimde eski HDP Eş Genel Lideri Selahattin Demirtaş’a babasını ziyaret müsaadesi verilmesi üzere gelişmeler bu kanıyı güçlendiriyor. Sizin değerlendirmeniz nedir?
Tüm bu saydıklarınız seçime 7 ay kala oluyor. Ayrıyeten, parlamento gündemine getirilmesi beklenen başörtüsü ve aileyle ilgili bir Anayasa değişikliği var. Kamuoyu araştırmalarına bakılırsa Cumhur İttifakı’nın sayısal gücü cumhurbaşkanı seçimini kazanmaya, hatta parlamentoda çoğunluğu elde etmeye yetmiyor görünüyor. Parlamentoda ittifakın sandalye sayısı da rastgele bir muhalefet partisi ya da en az 26 vekil takviyesi olmadan değişikliğin referanduma dahi gdolayılemeyeceğinin işareti. Kanımca bu aritmetik şartlar AK Parti’nin hem seçim birebir vakitte Anayasa değişikliği için HDP’nin takviyesini alıp, evvel Anayasa değişikliği, akabinde seçimleri kazanmak istemesiyle alakalı. Ayrıyeten, yapılan araştırmalar AK Parti’nin Kürt, hatta muhafazakâr Kürt seçmenler nezdindeki dayanağının azaldığına işaret ediyor. Bu şartlar altında evvela muhtemel bir Anayasa değişikliğinde parlamentoda referanduma gidilecek bir çoğunluğa ulaşılamaması AK Parti açısından seçime gidilen süreçte önemli bir itibar kaybı olur. Bu riski almamak için, ittifakın Anayasa Mahkemesi tarafınca kapatılmasını istediği HDP ile AK Parti’nin görüşmesi, Demirtaş’a verilen müsaadesi büsbütün pragmatik, seçim kazanma odaklı bir tercih olarak düşünüyorum.
‘MHP ÇİZGİSİNDEN UZAKTA BİR PARTİ DEĞİL’
İYİ Parti ile HDP içinde bir müddetdir başkanlar seviyesinde de rastladığımız karşılıklı açıklamalarla bir polemik sürdürülüyor. Kuşkusuz HDP bu seçimin kilit partilerinden ve alacağı karar Millet ve Cumhur ittifakları açısından hayati kıymete sahip. UYGUN Parti ile HDP içindeki polemik nereden kaynaklanıyor ve süreç nereye evrilir? İttifakın geleceği açısından bu mevzunun kıymeti nedir?
Her şeydilk evvel unutulmaması gerekir ki GÜZEL Parti, seçmeni, teşkilatı, üst idaresindeki seçkinleri prestijiyle MHP’den kopanların kurduğu ve oluşturduğu bir parti. Siyasi yönelimleri prestijiyle milliyetçi pahalar referansında MHP çizgisinden uzakta bir parti değil. Kamuoyunda yaygın kanaat bu istikamette. UYGUN Parti’nin en büyük yanılgısı, milliyetçi yönelimlerin dozu manasında başkan, üst idare, teşkilat ve seçmen tabanı temelinde bir homojenliğin olduğunun düşünülmesi ve HDP ile olan ilgisini bu homojen milliyetçilik aracılığıyla tanımlaması. Hususa ait yapılan bilimsel çalışmalar bilhassa seçmen profili prestijiyle geçmişte merkez sağ, hatta merkez sol partilere oy veren ölçülü milliyetçi, ulusalcı, seküler, liberal bir kitlenin parti tabanında azımsanmayacak yeri olduğuna işaret ediyor. UYGUN Parti HDP’ye hala MHP gözlüğünden baktığı, tabanının bu husustaki eğilimlerini okuyamadığı, tabanı küstürmeme ismine da bağları belirlediği için HDP’ye yaklaşımında klasik katı milliyetçi parti çizgisinin dışına çıkamıyor. Kelamın özü, asıl sorun GÜZEL Parti’nin kendisini merkez sağ parti olarak konumlandırmada yetersiz kalmasıdır. DÜZGÜN Parti’nin HDP’ye bakışının ve ortalarında yaşanan polemiğin, DÜZGÜN Parti üst idaresinin tabanının sosyolojisini ve eğilimini hayli yeterli okumadığı sürece sürmesi olağandır. Sürecin evrilebileceği uç nokta, Millet İttifakı’nın belirleyeceği adayı HDP’nin desteklemek yerine, kendi adayını çıkarması, seçim ikinci çeşide kalırsa, seçmenini hür bırakması olabilir. Bunun kararı ise polemiğin cumhurbaşkanlığı seçiminin kaybedilmesi kararınu doğurma riskidir. Millet İttifakı açısından bahsin en değerli yanı da budur.
‘AK PARTİ’NİN ESKİ OY ORANINA ULAŞMASI ZOR’
Cumhur İttifakı’nın toparlandığı ve oylarını artırdığı istikametinde değerlendirmeler yapılıyor. Hükümet konut kampanyası üzere bir dizi ekonomik tedbirler alırken, EYT sorunu için de yasa tasarısı hazırlandığı belirtildi. Cumhur İttifakı cephesinde durum nedir?
Son kamuoyu araştırmaları Cumhur İttifakı’nın oylarında bir ölçü artış olduğuna işaret etse de bu artışın ittifakın beklediği oya yükselerek toparlanma halinde yorumlanması sıkıntı. Sağlam firmaların araştırmalarında azamî 3-4 puanlık toplam artışa karşılık, hala 2018 seçimleriyle karşılaştırıldığında oy düzeyinin 10-12 puan gerisinde olan bir oran var. Ekonomik kriz şartlarında AK Parti eski oy oranına ulaşmasının güç olduğunun farkında, bunun için en azından cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçimini kazanacak bir takviyeye ulaşma gayesiyle seçime yönelik siyasetlere yönelmiş durumda. Siyaset tercihleri, projeler seçim yaklaştıkça hayata geçirildiği için popülist nitelikte olsa da son analizde ekonomik popülizmin seçim kazanmaya dayanak olduğunu göz arkası etmemek gerekir. Konut kampanyası, EYT sıkıntısını çözmeye yönelik yasal düzenleme, çeşitli ekonomik af uygulamalarıyla iktidar bunu yapmaya çalışıyor.
Bu tıp uygulamaların geçmişte iktidar partisine yaradığını gösteren bilimsel çalışmalar mevcut. Örneğin, Abdullah Aydoğan, Melissa Marchall ve Alper Bulut’un Electoral Studies’de 2016’da yayınlanan “Konut Edindirme Oy Getiriyor mu: Türkiye’de AKP’nin Seçim Muvaffakiyetinin Anlatımı” isimli makalelerinde mahallî seçimler meselade yapılan incelemeye bakılırsa (2004, 2009 ve 2014 lokal seçimleri 900 ilçe belediyesini kapsayan), TOKİ’nin konut yatırımı yapmadığı ilçelerde AK Parti’nin 3 seçimi kazanmama mümkünlüğü %14 iken, 1000 hane başına 100 konut inşa edilmesi durumunda bu mümkünlük %2’ye düşüyor. Başka yandan, TOKİ yatırımının olmadığı ilçelerde AK Parti’nin 3 seçimi kazanma mümkünlüğü %18 iken, 1000 hane başına 100 TOKİ konutu yapıldığında, bu oran %62’ye yükselmektedir. Tek başına bu bulgular dahi atılan adımların oy olarak geri dönüp, seçim kazandırmada tesir yapabileceğinin işareti. AK Parti’nin benimsediği enflasyonu düşürememe değerine büyüme stratejisi ve bunun süreksiz refah olarak dağıtımının tesiri seçimde muhtemelen bir ölçü bu parti lehine gözlenecek. Ali Akarca’nın ekonometrik tahlillerine bakılırsa, iktisadi bağlamda seçmenler yalnızca seçimden bir yıl önceye bakmakta, yıl ortasında kişi başına düşen gerçek GSYH’da meydana gelen her yüzde birlik büyüme iktidar partisine 1.05 puan ek oy getirmektedir. Enflasyonda ise her yüzde birlik artış 0,13 puan oy götürmektedir. Ama, yüksek enflasyon ile oy kaybını telafi etmek bir daha de zordur. Enflasyon yüksek, büyüme de düşükse oy artışı sağlamak kolay değil görüşünde Akarca. Bu manada AK Parti enflasyonu belli bir seviyenin altına çekemezse, büyümeye güveniyor. Bunun için dış kaynağa muhtaç. Finansal globalleşme kaynak bulmayı kolaylaştırırsa da devasa yükseklikte faiz oranlarıyla sağlanan mali dış kaynakların seçim devirlerinde popülist iktisat için kullanılmasının maliyetinin seçim daha sonrasında ağır olduğunu unutmamak gerekir. Türkiye maalesef bugün bunu deneyimliyor.
Seçim daha sonrası Türkiye için nasıl bir müddetç öngörülebilir?
2023 seçimleri Cumhuriyetin ilanının 100. yılına denk geliyor. Yalnızca sonuçları manasında değil, tarihi prestijiyle da sembolik bir ehemmiyete sahip. Bu niçinle, kimi yorumcunun haziran seçimlerini “kader seçimleri” olarak tanımlaması gerçek. Seçmenin sandıkta yapacağı tercih Cumhuriyetin ikinci yüzyılında nasıl bir ülkede yaşamak istediğine ait sonucu olacak. AK Parti iktidarının bilhassa 2015 daha sonrası uygulamaları, Cumhur İttifakı’nın iktisat, siyaset ve topluma bakışı bilgi alındığında, seçimleri kazanmaları durumunda iktisadi, politik, kültürel manada değişim beklemek güç. Zira, siyasi yönelimleri, ideolojik referansları, beslendikleri bedeller buna uygun değil. Üstelik, seçim kazanmanın tesis edeceği yeni bir özgüvenle Türkiye’nin demokratikleşme, insan hakları, iktisadi kaynakların paylaşımı manasında, bir ortada yaşama, eşit yurttaşlık temelinde daha da geriye gitme riski mevcut. Millet İttifakı’nın bir seçim ittifakına dönüşüp, yasama çoğunluğunu ve cumhurbaşkanlığı seçimini kazanmaları durumunda, bugüne dek telaffuzları, tesis ettikleri birlik imgesi, önerdikleri sistem değişikliği data alındığında, Türkiye’nin çağdaş dünyanın bir daha bir kesimi olan, demokratik gerilemenin bitmiş olduği, yoksulluğun bir ölçü gerilemiş olduğu, hakça paylaşımın imkanlar ölçüsünde sağlanacağı, hukuk devleti yolunda aralık kat edeceği, devletin taraflara adil ve eşit davranacağı bir ülke haline gelmesi daha muhtemel.