Otizmin farkında mısınız? Nedir?
Otistik Spektrum Bozukluğu, çocukluk çağında ortaya çıkan ve bireyin tüm hayatını etkileyen, beynin gelişimsel bir bozukluğudur.
Otistik Spektrum Bozukluğu, bireyin dış dünyadaki uyaranları algılaması ve bunları düzenleyip kullanımı ile ilgili nörolojik bozuklukları kapsar. Bu terim, otizmin, ağır seyreden ilerleyici formlarının yanında yavaşça ve atipik prosedürleri de içeren bir küme bozukluğu tabir eder.
niçinleri tam olarak bilinmemekle birlikte, beyin yapısı ve işlevleriyle ilgili giderek artan datalar, bu bozuklukların biroldukca sıkıntıdan etkilendiklerini göstermektedir.
Erkeklerde kızlara oranla 3-4 kere daha sık görülmektedir. Genetik bir hastalık olduğu bilinmekte, birden çok genin hayli taraflı etkilendiği; yapısal, çevresel etkenlerin, anne ve doğum öncesine bağlı faktörlerin de, gelişmeninde rol oynadıkları düşünülmektedir.
Son senelerda elde ettiğimiz deliller, daha evvel az görüldüğü sanılan bu hastalık kümesinin hayli daha sık, yaklaşık 100 yahut 150’de 1 oranında olduğunu ortaya koymuştur. Bu, her gün hastane polikliniklerinde görülen birfazlaca çocuğun aslında bu bozukluğa sahip olduğunu, fakat hiç birine teşhis konmadığını gösteren epeyce düşündürücü bir durumdur. Nitekim de olguların lakin %10’una teşhis konulduğu düşünülmektedir.
Hala niçinleri ve kesin tedavisi tam olarak ortaya konamamış olan bu hastalık kümesiyle uğraşta en kıymetli olan, onu tanımaktır.
Belirtiler
Otistik Spektrum Bozukluğu’nu tanımlamak için kullanılan birfazlaca davranış özelliğinin tümü bir hastada bulunmaz ve birebir şahısta belirtiler vakit içinde değişkenlik gösterebilir. Küçük çocuklarda ve yavaşça belirtilerle seyreden tiplerde ise Otistik Spektrum Bozukluğu’nu ayırt etmek daha da zordur.
Erken belirtileri, sıklıkla taklit yeteneğinin olmaması ve bağlantıya yönelik jestlerin gelişmemesi biçimindedir. Otistik belirtiler, hastaların yaklaşık üçte birinde genel olarak bir yaşından daha sonra, gorece sağlıklı bir periyot daha sonrasında kendini belirli eder.
Göz temasının kurulamaması halinde farkına varılan, karşılıklı dikkatin gelişmemesi bilhassa bebeklik periyodunda saptanabilecek, değerli bir belirtidir.
Konuşma gecikmesi, ve sesli uyaranlara cevapsızlık çoklukla doktora müracaat sebepleridir. Bu çocuklarda, konuşma başladıktan daha sonra da lisan gelişimi kâfi düzeye ulaşmaz. yinelayıcı davranışlar, ilgi ve aktivitelerinde sonluluk, takıntılı davranışlar, dış uyaranlara karşı olağandışı yansılar yahut kayıtsızlık görülür
Duygusal reaksiyonların, gülümsemenin olmaması, ağrıya ve fizikî faydalanmaya tepkisizlik, kendine ziyan verme de sayılabilir.
%10’u ise birtakım konularda üstün özellikler gösterirler. Matematik, müzik üzere alanlarda ve belleğe dayalı uğraşlarda epeyce gelişmiş hünerlere sahip olabilirler. Bir kısmı, epeyce küçük yaşta okumayı öğrenebilir.
Teşhis Otistik Spektrum Bozukluğu’nda laboratuar tetkikleri ve görüntüleme formları açısından teşhis koydurucu olan muhakkak bir bulgu mevcut değildir ve yanlışsız tanıyı koymanın en değerli yolu klinik belirtilerdir.
Fakat, manyetik rezonans görüntülemesinde (MRG) gri ve beyaz unsur hacimlerindeki anormallikler ve elektroensefalografi (EEG) deki paroksismal bozukluklar kıymetlidir.
Görme ve işitme kusurları, epilepsi, zeka geriliği, hipotiroidi, fenilketonüri, ağır dikkat kusuru ve öteki organik beyin sendromları üzere Otistik Spektrum Bozukluğu ile karışabilen yahut eşlik eden öbür tıbbi problemleri tespit etmek için metabolik tetkikler (kan ve idrar tahlilleri), odyometri, kromozom tahlilleri ve nöropsikolojik testler uygulanabilir.
Muteber teşhis konulması için, çocuğun belirli aralıklarla farklı ortamlarda kıymetlendirilmesi uygundur. Kesin teşhis koydurucu bir ölçüt bulunmamakla birlikte, hayatın birinci senelerında taramanın yapılması için çeşitli formüller geliştirilmiştir. Ülkemizde, bu hedefle Bayley Bebekler için Gelişim Ölçeği I ve II Formları, Bayley Çocuklar için Nörolojik Tarama Skalası, Ankara Gelişim Envanteri ve Denver Gelişim Tarama Testi kullanılmaktadır.
bir daha de, teşhisin lakin Otistik Spektrum Bozukluğu’nun akla getirilmesiyle konulabileceği, bu hastalık kümesinin özeklikleri hakkında anne-babaların, doktorların, öğretmenlerin şuurlu olmalarının fazlaca değerli olduğu unutulmamalıdır.
Tedavi Seçenekleri: Otistik Spektrum Bozukluğu, erken teşhis ve vaktinde müdahalenin hayati ehemmiyet taşıdığı bir hastalık kümesidir. En kıymetli tedavi, çocuğa uygulanacak olan ağır eğitimdir.
Konuşma ve lisan terapisi, uğraşı terapisi, duyu entegrasyonu, idman, fizik tedavi, ve davranışsal terapiler, hastalığın yüküne ve her çocuğun özel durumuna göre belirlenmelidir.
Beyin gelişmeninin daha süratli olduğu birinci 5 yaş ortasında yapılması sağlanan bu tedaviler, çocuğun ilerleyen yaşlarda yaşıtlarına yaklaşmasını sağlayacaktır. yavaşça otistikler vakit içinde konuşabilir, göz teması kurup olağan eğitim alabilirler. İrtibat kurmayı öğrendikçe diğerleriyle irtibat geliştirmeyi öğrenebilirler.
Maalesef, Otistik Spektrum Bozukluğu’nun kökenine yönelik bir ilaç tedavisi hala mevcut değildir. Lakin, belirtileri hafifçeletmek, depresyon yahut nöbet üzere meseleleri gidermek için çeşitli casuslar kullanılabilmektedir.
Sakinleştiriciler, antidepresanlar, antiepileptikler, opioid antagonistleri, metilfenidat, B6 vitamini bunlardan bazılarıdır.
Beyin yapısı ve işlevleri daha yeterli anlaşıldıkça Otistik Spektrum Bozukluğu’nu temelden ortadan kaldırmaya yarayacak tedaviler gündeme gelecektir. Lakin önümüzdeki uzun vadede, erken teşhis ve eğitim, tedavinin en kıymetli kısmını oluşturacaktır.
Prof. Dr. Erol Taşdemiroğlu
Otistik Spektrum Bozukluğu, çocukluk çağında ortaya çıkan ve bireyin tüm hayatını etkileyen, beynin gelişimsel bir bozukluğudur.
Otistik Spektrum Bozukluğu, bireyin dış dünyadaki uyaranları algılaması ve bunları düzenleyip kullanımı ile ilgili nörolojik bozuklukları kapsar. Bu terim, otizmin, ağır seyreden ilerleyici formlarının yanında yavaşça ve atipik prosedürleri de içeren bir küme bozukluğu tabir eder.
niçinleri tam olarak bilinmemekle birlikte, beyin yapısı ve işlevleriyle ilgili giderek artan datalar, bu bozuklukların biroldukca sıkıntıdan etkilendiklerini göstermektedir.
Erkeklerde kızlara oranla 3-4 kere daha sık görülmektedir. Genetik bir hastalık olduğu bilinmekte, birden çok genin hayli taraflı etkilendiği; yapısal, çevresel etkenlerin, anne ve doğum öncesine bağlı faktörlerin de, gelişmeninde rol oynadıkları düşünülmektedir.
Son senelerda elde ettiğimiz deliller, daha evvel az görüldüğü sanılan bu hastalık kümesinin hayli daha sık, yaklaşık 100 yahut 150’de 1 oranında olduğunu ortaya koymuştur. Bu, her gün hastane polikliniklerinde görülen birfazlaca çocuğun aslında bu bozukluğa sahip olduğunu, fakat hiç birine teşhis konmadığını gösteren epeyce düşündürücü bir durumdur. Nitekim de olguların lakin %10’una teşhis konulduğu düşünülmektedir.
Hala niçinleri ve kesin tedavisi tam olarak ortaya konamamış olan bu hastalık kümesiyle uğraşta en kıymetli olan, onu tanımaktır.
Belirtiler
Otistik Spektrum Bozukluğu’nu tanımlamak için kullanılan birfazlaca davranış özelliğinin tümü bir hastada bulunmaz ve birebir şahısta belirtiler vakit içinde değişkenlik gösterebilir. Küçük çocuklarda ve yavaşça belirtilerle seyreden tiplerde ise Otistik Spektrum Bozukluğu’nu ayırt etmek daha da zordur.
Erken belirtileri, sıklıkla taklit yeteneğinin olmaması ve bağlantıya yönelik jestlerin gelişmemesi biçimindedir. Otistik belirtiler, hastaların yaklaşık üçte birinde genel olarak bir yaşından daha sonra, gorece sağlıklı bir periyot daha sonrasında kendini belirli eder.
Göz temasının kurulamaması halinde farkına varılan, karşılıklı dikkatin gelişmemesi bilhassa bebeklik periyodunda saptanabilecek, değerli bir belirtidir.
Konuşma gecikmesi, ve sesli uyaranlara cevapsızlık çoklukla doktora müracaat sebepleridir. Bu çocuklarda, konuşma başladıktan daha sonra da lisan gelişimi kâfi düzeye ulaşmaz. yinelayıcı davranışlar, ilgi ve aktivitelerinde sonluluk, takıntılı davranışlar, dış uyaranlara karşı olağandışı yansılar yahut kayıtsızlık görülür
Duygusal reaksiyonların, gülümsemenin olmaması, ağrıya ve fizikî faydalanmaya tepkisizlik, kendine ziyan verme de sayılabilir.
%10’u ise birtakım konularda üstün özellikler gösterirler. Matematik, müzik üzere alanlarda ve belleğe dayalı uğraşlarda epeyce gelişmiş hünerlere sahip olabilirler. Bir kısmı, epeyce küçük yaşta okumayı öğrenebilir.
Teşhis Otistik Spektrum Bozukluğu’nda laboratuar tetkikleri ve görüntüleme formları açısından teşhis koydurucu olan muhakkak bir bulgu mevcut değildir ve yanlışsız tanıyı koymanın en değerli yolu klinik belirtilerdir.
Fakat, manyetik rezonans görüntülemesinde (MRG) gri ve beyaz unsur hacimlerindeki anormallikler ve elektroensefalografi (EEG) deki paroksismal bozukluklar kıymetlidir.
Görme ve işitme kusurları, epilepsi, zeka geriliği, hipotiroidi, fenilketonüri, ağır dikkat kusuru ve öteki organik beyin sendromları üzere Otistik Spektrum Bozukluğu ile karışabilen yahut eşlik eden öbür tıbbi problemleri tespit etmek için metabolik tetkikler (kan ve idrar tahlilleri), odyometri, kromozom tahlilleri ve nöropsikolojik testler uygulanabilir.
Muteber teşhis konulması için, çocuğun belirli aralıklarla farklı ortamlarda kıymetlendirilmesi uygundur. Kesin teşhis koydurucu bir ölçüt bulunmamakla birlikte, hayatın birinci senelerında taramanın yapılması için çeşitli formüller geliştirilmiştir. Ülkemizde, bu hedefle Bayley Bebekler için Gelişim Ölçeği I ve II Formları, Bayley Çocuklar için Nörolojik Tarama Skalası, Ankara Gelişim Envanteri ve Denver Gelişim Tarama Testi kullanılmaktadır.
bir daha de, teşhisin lakin Otistik Spektrum Bozukluğu’nun akla getirilmesiyle konulabileceği, bu hastalık kümesinin özeklikleri hakkında anne-babaların, doktorların, öğretmenlerin şuurlu olmalarının fazlaca değerli olduğu unutulmamalıdır.
Tedavi Seçenekleri: Otistik Spektrum Bozukluğu, erken teşhis ve vaktinde müdahalenin hayati ehemmiyet taşıdığı bir hastalık kümesidir. En kıymetli tedavi, çocuğa uygulanacak olan ağır eğitimdir.
Konuşma ve lisan terapisi, uğraşı terapisi, duyu entegrasyonu, idman, fizik tedavi, ve davranışsal terapiler, hastalığın yüküne ve her çocuğun özel durumuna göre belirlenmelidir.
Beyin gelişmeninin daha süratli olduğu birinci 5 yaş ortasında yapılması sağlanan bu tedaviler, çocuğun ilerleyen yaşlarda yaşıtlarına yaklaşmasını sağlayacaktır. yavaşça otistikler vakit içinde konuşabilir, göz teması kurup olağan eğitim alabilirler. İrtibat kurmayı öğrendikçe diğerleriyle irtibat geliştirmeyi öğrenebilirler.
Maalesef, Otistik Spektrum Bozukluğu’nun kökenine yönelik bir ilaç tedavisi hala mevcut değildir. Lakin, belirtileri hafifçeletmek, depresyon yahut nöbet üzere meseleleri gidermek için çeşitli casuslar kullanılabilmektedir.
Sakinleştiriciler, antidepresanlar, antiepileptikler, opioid antagonistleri, metilfenidat, B6 vitamini bunlardan bazılarıdır.
Beyin yapısı ve işlevleri daha yeterli anlaşıldıkça Otistik Spektrum Bozukluğu’nu temelden ortadan kaldırmaya yarayacak tedaviler gündeme gelecektir. Lakin önümüzdeki uzun vadede, erken teşhis ve eğitim, tedavinin en kıymetli kısmını oluşturacaktır.
Prof. Dr. Erol Taşdemiroğlu