Orta sınıfın ithal giysi markalarıyla imtihanı: Bakan epeyce, alabilen yok İstiklal Caddesi’nde bir akşamüzeri… Kış ayına inat yumuşak bir hava var. Cadde kalabalık. Elinde alışveriş poşetleriyle mağaza mağaza dolaşanlar, vitrin camlarına bakanlar ya da bir yerden bir yere gitme telaşı ortasında olanlar… İstiklal Caddesi her zamanki üzere epeyce çeşitli bir insan trafiğine sahip.
Beklenen kış soğuğu çabucak hemen kendini hissettirmedi, birçok kişi kombiyi bile açmadı. Lakin kışa hazırlık için kazak, mont, bot üzere giysi alışverişi oldukçatan başladı. İstiklal Caddesi’nde sıralanan giysi mağazalarının vitrinleri, kış döneminin gelişinin habercisi olan siyah, kahverengi ve gri tonlarının hakim olduğu eserlerle kaplı.
İspanyol markası olan Zara ve Mango mağazalarının yolunu tutuyoruz. TL’nin euro karşısında kıymet kaybetmesiyle, bu iki marka bir fazlaca kişinin alışveriş listesinden çıktı. Birinci durak Mango… Mağazanın içi kalabalık değilse de ‘hareketli’ olarak tanım edilebilir. Bir yanda yeni dönem mamüllerini deneyenler bir yanda da yalnızca etiketlere bakanlar… Uzun, şifon bir elbisenin etiketine bakan bir bayan “Bu kadar da olmaz” diyerek isyan etse de yanındaki genç bayana “Merak etme, nişan için uygun fiyatlı bir şey bulacağız” diyerek bakınmaya devam ediyor. İçerde yabancı ve Türk müşteri sayısı neredeyse yarı yarıya lakin iş satın almaya gelince ödeme noktasındaki kuyrukta daha hayli yabancılar göze çarpıyor.
Kimi mamüllerin üstünde euro etiketi bulunuyor.
Galatasaray Lisesi’nin az aşağısında bulunan Zara mağazasında ise müşteri profili biraz daha farklı. Mağazada Türkçe konuşana rastlamak sıkıntı. Arapça, İngilizce ve Rusça kelimler duyuluyor daha fazlaca. Mağazadaki birtakım mamüllerin euro etiketi üstünde. Kışlık bir montun euro fiyatı 69,95 iken TL fiyatı ise 1399. TL, euro paritesi göz önüne alındığında montun TL bazındaki karşılığı ‘normal.’ Pekala ya alım gücü açısından durum ‘normal’ mi?
Kabanın İspanya’daki online alışveriş sitesindeki fiyatı 99,99 euro.
‘YERLİ MÜŞTERİNİN ALIM GÜCÜ DÜŞTÜ’
Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Sinan Öncel, yaz döneminde yaptığı açıklamayla kış dönemindeki artırımlara işaret etmişti. Öncel, “Kış dönemi mamüllerinde yıllık bazda yüzde 100’e varan fiyat artışları şaşırtan olmayacak” tabirlerini kullanmıştı. Öncel bir öteki açıklamasında ise BMD üyeleri içinde geçtiğimiz haziran ayında yapılan anket sonuçlarını paylaşarak dernek üyesi markaların cirolarında geçen yıla bakılırsa ortalama yüzde 80 artış olduğunu fakat bunun eser adedindeki artıştan dolayı değil, fiyatlardaki artıştan kaynaklandığını belirtmişti. Farklı tarihindeki bir öteki açıklamasında Öncel, TL’deki bedel kaybının yabancılar için alışverişi ülkemizde epeyce cazip hale getirdiğini, kimi lüks markalarda cironun yüzde 60-70’nin yabancılardan elde edildiğini, yerli müşterinin alım gücünün düştüğünü de söylemiş oldu.
İstiklal Caddesi’ndeki uğradığımız mağazalardaki müşteri profili de Öncel’in açıklamalarıyla örtüşüyor.
Siyah pantolonun fiyatı Türkiye sitesinde 499,95 TL.
ÜÇ KESİM ESER ORTALAMA GELİRİN NEREDEYSE YARISI
Türkiye’deki ve AB ülkeleri içindeki alım gücünü kıyaslamak için kış devrine uygun üç modül eser seçtik. Bir palto, bir triko ve bir de pantolondan oluşan bu mamüllerin sepet fiyatının, euro ve TL kazanan birinin gelirinin kaçta kaçına denk geldiğine baktık. Bunun için Eurostat datalarını kullandık.
AB’de bir kişi, yaşadığı ülkede medyan gelirin 60’ından daha azına sahipse, yoksulluk riski altında yahut fakir olarak tanımlanıyor. Bu niçinle Eurostat’ın ‘çocuksuz, bekar kişi için ortalama gelir’ kategorisindeki yüzde 67’lik dilimi baz aldık. Buna göre AB ortasındaki 27 ülkenin yıllık ortalama geliri, 17 bin 941 euro. Türkiye için bu sayı 4 bin 156 euro. Aylık bazda AB ortasında 27 ülkenin ortalama geliri, 1495 euroya, Türkiye’de ise 346 euroya denk düşüyor. Örneğin; Mango’dan bahse bahis üç kesim giysi eşyası İspanya’daki online mağazadan alındığında 159 euro, Türkiye’deki online mağazadan alındığında ise 3 bin 117 lira tutuyor. Bu sayı, Türkiye’de ortalama gelirin şimdi yarısına eşitken, euro bazında dokuzda birine denk geliyor. Misal bir hesap Zara markası için de geçerli. Zara’nın İspanya’daki online sitesinden alınan benzeri eserler 123 euro, Türkiye’de ise 2 bin 349 lira ediyor.
Üsküdar Üniversitesi Sosyoloji Kısım Lideri Prof. Dr. Barış Erdoğan
‘FAKİR OLDUĞUMUZUN FARKINA VARDIK’
Sosyal medyada etiket fiyatlarını paylaşarak durumdan şikayet eden kimi kullanıcıların paylaşımlarının altında ise ‘daha ucuza pazardan gibir dahabilirsin, yerli markaları tercih edebilirsin, illa oralardan alışveriş yapmak zorunda değilsin’ halinde yorumlar görmek mümkün.
Tam da bu noktada, birkaç yıl öncesine kadar ‘ortalama gelire sahip tüketicilerin alışveriş yapabildiği bu markaların niye artık alışveriş listelerinden çıktığı’ sorusu ortada duruyor. Buna ek olarak toplumların ekonomik kriz karşısında nasıl davrandığı, hayatı küçültmenin krizle başa çıkmada ne kadar tesirli olduğu sorusu da karşılığını arıyor.
Üsküdar Üniversitesi Sosyoloji Kısım Lideri Prof. Dr. Barış Erdoğan, hususla ilgili şu değerlendirmeyi yapıyor: “Erişimi sıkıntı, kısıtlı kredi ve bol üretimin olduğu periyotlarda karımızdan daha birçoklarını ileride kazanacağımızı düşünerek borçlanıyor, satın alıyor ve tüketiyorduk. Bilhassa orta sınıflar, üst sınıfların standartlarına yakın bir ömrü borçlanarak devam ettirmeye çalışıyordu. Kazanmadığımız ya da kazanacağımızı düşündüğümüz paralarla bunu yapıyorduk. Fakat yüksek enflasyon, düşük faiz vaktinde artık bunları yapamayacağımızı anlayarak yoksul olduğumuzun farkına vardık. Daha evvel tükettiğimiz her lüks hak ederek aldığımız bir lüks müydü, bu bir soru işareti aslına bakarsan. Bir de daha evvel yaptığımız şeyleri yapamadığımız için kendimizi daha da yoksul hissediyoruz.”
‘KİMSE STANDARTLARININ DÜŞMESİNİ SÜRATLİCE KABULLENEMEZ’
Erdoğan, ekonomik krizin ömrün gerçeklerinden biri olduğunu belirterek “Ne yapacaksınız? Standartlarınızı değiştireceksiniz. Yurt dışı tatilin yerine yurt içi tatili koyacaksınız. Daha evvel ‘A’ markasından alışveriş yaparken artık ‘B’ de değil ‘C’ markasından alışveriş yaparak hayatta kalmaya çalışacaksınız. Bu, daha evvel tüketebildiğimiz şeylere erişememe hali bir mahrumluk duygusu yaratıyor. Zira hiç kimse standartlarının düşmesini süratlice kabullenemez” diye anlatıyor.
Yoksunluk hissinin en çok orta sınıf tarafınca hissedildiğini ve bu niçinle de en mutsuz kısmın de orta sınıf olduğunu söz eden Erdoğan, “Hayallerinin ellerinden çalındığını düşünüyorlar” diyor.
Ekonomist ve akademisyen Oğuz Demir
‘ENFLASYON ORTA SINIFIN SORUNU’
Ekonomist ve akademisyen Oğuz Demir de, Barış Erdoğan üzere orta sınıfa işaret ediyor ve orta sınıfın tüketim alışkanlıklarındaki değişimin ülke ekonomisindeki tesirinden bahsediyor. İthal marka mamüllerin genelde orta sınıfın alışveriş listesinde olduğunu vurgulayan Demir, TL’nin paha kaybetmesiyle bu markaların ‘lüks’ haline gelmediğini, artık bu eserleri satın almanın lüks olduğunu anlatıyor. “Ortalama kalitede eserlere lüks muamelesi yapmak zorunda kalmış bir orta sınıf ile karşı karşıyayız” diyen Demir, şu biçimde devam ediyor: “Ücretlerin fiyatlara yetişemediği bir ortamdan bahsediyoruz. Bu, daha epeyce orta sınıfın bir sorunu. aslına bakarsan enflasyon temel olarak orta sınıfın meselesidir.”
Orta sınıfın alım gücünün düşmesinin Türkiye ekonomisindeki büyüme temposuna da tesir edeceğini söyleyen Demir, bunu şöyle söz ediyor: “Türkiye iktisadı tüketerek büyüyen bir iktisat. Tüketmek aslında anlatıldığı kadar berbat bir şey değildir. Ne vakit berbattır? Şayet siz o tüketime içerde üreterek karşılık veremiyorsanız berbattır. Orta sınıfın yok olması, tüketim canlığının ve talebin azalması, orta vadede Türkiye’nin büyüme temposunu yitirmesi manasına geliyor.”
‘TÜM BÖLÜMLERDE CANLILIK AZALACAK’
İthal eserlerden yerli eserlere kayma olacağını belirten Demir’e göre, yerli üretim artacak. Lakin Demir, yerli üretimde yaşanacak artışı ‘başarı’ olarak görmek için alım gücüne vurgu yapıyor: “bahsetmiş olduğuniz talep kayması ithal eserlerden yerli eserlere yanlışsız eserin kalitesi ya da farklı nitelikleri niçiniyle olsaydı, ‘oldukça hoş bir şey başardık’ derdik. Lakin buradaki sorun, satın alma gücünün azalmasından kaynaklı talebin taraf değiştirmesi… Orta sınıfın kederi, bu eserleri alamamak değil. bir daha güçleri yettiğince alacaklar. Orta sınıf eridi ancak alışkanlıkları çabucak hemen ortadan kalkmış değil. Tüketimi devam ettiriyor fakat daha sonlu sayıda satın alarak yapıyor.
İyi tarafı şu, yerli mamüllerin fiyatı daha düşük olduğu için yerli üretim artabilir. Bunun berbat tarafı da durumun yalnızca tek bir kesime has olmayışı… Toplumda tüketme gücüne sahip sınıfın eriyor olması, budan daha sonraki süreçte tüm kesimlerde canlılığın azalması manasına gelecek. Yerli esere yönelmeyi olumlu bulmak için bunun satın alma gücüyle birlikte yaşanıyor olması lazım. Lakin biz başka eserleri alamadığı için buna yönelen bir kitleden bahsediyoruz.”
Beklenen kış soğuğu çabucak hemen kendini hissettirmedi, birçok kişi kombiyi bile açmadı. Lakin kışa hazırlık için kazak, mont, bot üzere giysi alışverişi oldukçatan başladı. İstiklal Caddesi’nde sıralanan giysi mağazalarının vitrinleri, kış döneminin gelişinin habercisi olan siyah, kahverengi ve gri tonlarının hakim olduğu eserlerle kaplı.
İspanyol markası olan Zara ve Mango mağazalarının yolunu tutuyoruz. TL’nin euro karşısında kıymet kaybetmesiyle, bu iki marka bir fazlaca kişinin alışveriş listesinden çıktı. Birinci durak Mango… Mağazanın içi kalabalık değilse de ‘hareketli’ olarak tanım edilebilir. Bir yanda yeni dönem mamüllerini deneyenler bir yanda da yalnızca etiketlere bakanlar… Uzun, şifon bir elbisenin etiketine bakan bir bayan “Bu kadar da olmaz” diyerek isyan etse de yanındaki genç bayana “Merak etme, nişan için uygun fiyatlı bir şey bulacağız” diyerek bakınmaya devam ediyor. İçerde yabancı ve Türk müşteri sayısı neredeyse yarı yarıya lakin iş satın almaya gelince ödeme noktasındaki kuyrukta daha hayli yabancılar göze çarpıyor.
Kimi mamüllerin üstünde euro etiketi bulunuyor.
Galatasaray Lisesi’nin az aşağısında bulunan Zara mağazasında ise müşteri profili biraz daha farklı. Mağazada Türkçe konuşana rastlamak sıkıntı. Arapça, İngilizce ve Rusça kelimler duyuluyor daha fazlaca. Mağazadaki birtakım mamüllerin euro etiketi üstünde. Kışlık bir montun euro fiyatı 69,95 iken TL fiyatı ise 1399. TL, euro paritesi göz önüne alındığında montun TL bazındaki karşılığı ‘normal.’ Pekala ya alım gücü açısından durum ‘normal’ mi?
Kabanın İspanya’daki online alışveriş sitesindeki fiyatı 99,99 euro.
‘YERLİ MÜŞTERİNİN ALIM GÜCÜ DÜŞTÜ’
Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Sinan Öncel, yaz döneminde yaptığı açıklamayla kış dönemindeki artırımlara işaret etmişti. Öncel, “Kış dönemi mamüllerinde yıllık bazda yüzde 100’e varan fiyat artışları şaşırtan olmayacak” tabirlerini kullanmıştı. Öncel bir öteki açıklamasında ise BMD üyeleri içinde geçtiğimiz haziran ayında yapılan anket sonuçlarını paylaşarak dernek üyesi markaların cirolarında geçen yıla bakılırsa ortalama yüzde 80 artış olduğunu fakat bunun eser adedindeki artıştan dolayı değil, fiyatlardaki artıştan kaynaklandığını belirtmişti. Farklı tarihindeki bir öteki açıklamasında Öncel, TL’deki bedel kaybının yabancılar için alışverişi ülkemizde epeyce cazip hale getirdiğini, kimi lüks markalarda cironun yüzde 60-70’nin yabancılardan elde edildiğini, yerli müşterinin alım gücünün düştüğünü de söylemiş oldu.
İstiklal Caddesi’ndeki uğradığımız mağazalardaki müşteri profili de Öncel’in açıklamalarıyla örtüşüyor.
Siyah pantolonun fiyatı Türkiye sitesinde 499,95 TL.
ÜÇ KESİM ESER ORTALAMA GELİRİN NEREDEYSE YARISI
Türkiye’deki ve AB ülkeleri içindeki alım gücünü kıyaslamak için kış devrine uygun üç modül eser seçtik. Bir palto, bir triko ve bir de pantolondan oluşan bu mamüllerin sepet fiyatının, euro ve TL kazanan birinin gelirinin kaçta kaçına denk geldiğine baktık. Bunun için Eurostat datalarını kullandık.
AB’de bir kişi, yaşadığı ülkede medyan gelirin 60’ından daha azına sahipse, yoksulluk riski altında yahut fakir olarak tanımlanıyor. Bu niçinle Eurostat’ın ‘çocuksuz, bekar kişi için ortalama gelir’ kategorisindeki yüzde 67’lik dilimi baz aldık. Buna göre AB ortasındaki 27 ülkenin yıllık ortalama geliri, 17 bin 941 euro. Türkiye için bu sayı 4 bin 156 euro. Aylık bazda AB ortasında 27 ülkenin ortalama geliri, 1495 euroya, Türkiye’de ise 346 euroya denk düşüyor. Örneğin; Mango’dan bahse bahis üç kesim giysi eşyası İspanya’daki online mağazadan alındığında 159 euro, Türkiye’deki online mağazadan alındığında ise 3 bin 117 lira tutuyor. Bu sayı, Türkiye’de ortalama gelirin şimdi yarısına eşitken, euro bazında dokuzda birine denk geliyor. Misal bir hesap Zara markası için de geçerli. Zara’nın İspanya’daki online sitesinden alınan benzeri eserler 123 euro, Türkiye’de ise 2 bin 349 lira ediyor.
Üsküdar Üniversitesi Sosyoloji Kısım Lideri Prof. Dr. Barış Erdoğan
‘FAKİR OLDUĞUMUZUN FARKINA VARDIK’
Sosyal medyada etiket fiyatlarını paylaşarak durumdan şikayet eden kimi kullanıcıların paylaşımlarının altında ise ‘daha ucuza pazardan gibir dahabilirsin, yerli markaları tercih edebilirsin, illa oralardan alışveriş yapmak zorunda değilsin’ halinde yorumlar görmek mümkün.
Tam da bu noktada, birkaç yıl öncesine kadar ‘ortalama gelire sahip tüketicilerin alışveriş yapabildiği bu markaların niye artık alışveriş listelerinden çıktığı’ sorusu ortada duruyor. Buna ek olarak toplumların ekonomik kriz karşısında nasıl davrandığı, hayatı küçültmenin krizle başa çıkmada ne kadar tesirli olduğu sorusu da karşılığını arıyor.
Üsküdar Üniversitesi Sosyoloji Kısım Lideri Prof. Dr. Barış Erdoğan, hususla ilgili şu değerlendirmeyi yapıyor: “Erişimi sıkıntı, kısıtlı kredi ve bol üretimin olduğu periyotlarda karımızdan daha birçoklarını ileride kazanacağımızı düşünerek borçlanıyor, satın alıyor ve tüketiyorduk. Bilhassa orta sınıflar, üst sınıfların standartlarına yakın bir ömrü borçlanarak devam ettirmeye çalışıyordu. Kazanmadığımız ya da kazanacağımızı düşündüğümüz paralarla bunu yapıyorduk. Fakat yüksek enflasyon, düşük faiz vaktinde artık bunları yapamayacağımızı anlayarak yoksul olduğumuzun farkına vardık. Daha evvel tükettiğimiz her lüks hak ederek aldığımız bir lüks müydü, bu bir soru işareti aslına bakarsan. Bir de daha evvel yaptığımız şeyleri yapamadığımız için kendimizi daha da yoksul hissediyoruz.”
‘KİMSE STANDARTLARININ DÜŞMESİNİ SÜRATLİCE KABULLENEMEZ’
Erdoğan, ekonomik krizin ömrün gerçeklerinden biri olduğunu belirterek “Ne yapacaksınız? Standartlarınızı değiştireceksiniz. Yurt dışı tatilin yerine yurt içi tatili koyacaksınız. Daha evvel ‘A’ markasından alışveriş yaparken artık ‘B’ de değil ‘C’ markasından alışveriş yaparak hayatta kalmaya çalışacaksınız. Bu, daha evvel tüketebildiğimiz şeylere erişememe hali bir mahrumluk duygusu yaratıyor. Zira hiç kimse standartlarının düşmesini süratlice kabullenemez” diye anlatıyor.
Yoksunluk hissinin en çok orta sınıf tarafınca hissedildiğini ve bu niçinle de en mutsuz kısmın de orta sınıf olduğunu söz eden Erdoğan, “Hayallerinin ellerinden çalındığını düşünüyorlar” diyor.
Ekonomist ve akademisyen Oğuz Demir
‘ENFLASYON ORTA SINIFIN SORUNU’
Ekonomist ve akademisyen Oğuz Demir de, Barış Erdoğan üzere orta sınıfa işaret ediyor ve orta sınıfın tüketim alışkanlıklarındaki değişimin ülke ekonomisindeki tesirinden bahsediyor. İthal marka mamüllerin genelde orta sınıfın alışveriş listesinde olduğunu vurgulayan Demir, TL’nin paha kaybetmesiyle bu markaların ‘lüks’ haline gelmediğini, artık bu eserleri satın almanın lüks olduğunu anlatıyor. “Ortalama kalitede eserlere lüks muamelesi yapmak zorunda kalmış bir orta sınıf ile karşı karşıyayız” diyen Demir, şu biçimde devam ediyor: “Ücretlerin fiyatlara yetişemediği bir ortamdan bahsediyoruz. Bu, daha epeyce orta sınıfın bir sorunu. aslına bakarsan enflasyon temel olarak orta sınıfın meselesidir.”
Orta sınıfın alım gücünün düşmesinin Türkiye ekonomisindeki büyüme temposuna da tesir edeceğini söyleyen Demir, bunu şöyle söz ediyor: “Türkiye iktisadı tüketerek büyüyen bir iktisat. Tüketmek aslında anlatıldığı kadar berbat bir şey değildir. Ne vakit berbattır? Şayet siz o tüketime içerde üreterek karşılık veremiyorsanız berbattır. Orta sınıfın yok olması, tüketim canlığının ve talebin azalması, orta vadede Türkiye’nin büyüme temposunu yitirmesi manasına geliyor.”
‘TÜM BÖLÜMLERDE CANLILIK AZALACAK’
İthal eserlerden yerli eserlere kayma olacağını belirten Demir’e göre, yerli üretim artacak. Lakin Demir, yerli üretimde yaşanacak artışı ‘başarı’ olarak görmek için alım gücüne vurgu yapıyor: “bahsetmiş olduğuniz talep kayması ithal eserlerden yerli eserlere yanlışsız eserin kalitesi ya da farklı nitelikleri niçiniyle olsaydı, ‘oldukça hoş bir şey başardık’ derdik. Lakin buradaki sorun, satın alma gücünün azalmasından kaynaklı talebin taraf değiştirmesi… Orta sınıfın kederi, bu eserleri alamamak değil. bir daha güçleri yettiğince alacaklar. Orta sınıf eridi ancak alışkanlıkları çabucak hemen ortadan kalkmış değil. Tüketimi devam ettiriyor fakat daha sonlu sayıda satın alarak yapıyor.
İyi tarafı şu, yerli mamüllerin fiyatı daha düşük olduğu için yerli üretim artabilir. Bunun berbat tarafı da durumun yalnızca tek bir kesime has olmayışı… Toplumda tüketme gücüne sahip sınıfın eriyor olması, budan daha sonraki süreçte tüm kesimlerde canlılığın azalması manasına gelecek. Yerli esere yönelmeyi olumlu bulmak için bunun satın alma gücüyle birlikte yaşanıyor olması lazım. Lakin biz başka eserleri alamadığı için buna yönelen bir kitleden bahsediyoruz.”