Nuran Ağırnaslı: 68 jenerasyonunun uğraşı bayanı özgürleştirdi Eski TİP senatörü, Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan’ın avukatlarından Niyazi Ağırnaslı’nın kızı ve o senelerdaki çabası ile akıllarda yer edinen gazeteci Nuran Ağırnaslı; Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan, Hüseyin İnan’ın idam edilişlerinin 50. yılında o günleri ve o günlerde bayan olmanın ne manaya geldiğini anlattı.
Ağırnaslı’ya göre 68 nesli daha eşitlikçi bir dünya için yola çıktı ve bayanın devrimci ve siyasal gayrete katılması bayanı özgürleştirdi.
‘EŞİTLİKÇİ DÜNYA HAYALİ İLE YOLA ÇIKAN GENÇ İNSANLARDIK’
Muhakkak ki fazlaca konuşuldu, üstüne yazıldı çizildi lakin bir bayan gözüyle o devri kıymetlendirecek olursanız, 68 nesli nasıl bir Türkiye inşa etmek istiyordu?
Bizler bayanıyla erkeğiyle, (sıklıkla erkeklerdi) daha adil, daha paylaşımcı eşitlikçi bir dünya hayali ya da ütopyasıyla yola çıkan genç insanlardık.
68’in en vurgulu yanı, tüm dünyada eş vakitli ve bilhassa üniversitelerde oluşum gösteren devrimci hareketlenmelerdir. beraberinde sanata duyulan ilgi, öğrenmeye, gayret etmeye yönelik uğraş, dinlenen müzikler, donanımlı ve entelektüel kişilikler 68 jenerasyonu devrimcilerine eşlik etmiştir.
68 neslinde bayan olmak nasıldı? 1968 ile 1972 yılları ortası, Denizlerin idamına kadar, bayanlar nasıl bir müddetçten geçti?
O senelerda özel bir bayan bakış açımız yoktu. Bugünkü telaffuzla tabir etmek istersem, kısmen erkek hükümran bakış açısı vardı da diyebiliriz. Hatta uğraş ortasında olmanın yolu fazla kadınsı olmamaktan geçiyordu.
Bir gün kantinde Ulaş’la (Ulaş Bardakçı) karşılaştık ve birinci kere elbise giymiştim ve bana baktı dedi ki; “İskoç erkekleri üzere olmuşsun, gözünü seveyim lütfen giyme tekrar.”
Aslında bu durum, onların da bizi görmek istediği yerdi güya. Şimdilerde bizim sınıfsal durumumuza tekabül eden bayanlara bakınca daha doğal olduklarını gözlemliyorum ve bu durumun da sağlıklı olduğuna inanıyorum.
‘DEVRİMCİ YA DA SİYASAL UĞRAŞA KATILMAK BAYANI ÖZGÜRLEŞTİRDİ’
Siz bir bayan olarak o senelerda gayret ortasında yer aldınız. Bayanlar kendilerine bu gayrette geniş bir yer bulabildi mi?
ODTÜ’ye girdiğimde politik bir altyapım vardı ve okula girer girmez de SFK’ya üye oldum. daha sonrasında süreç fazlaca süratli gelişti.
Komer’in arabasının yakılması ve akabinde ODTÜ’nün işgal edilmesi var. Orada komünal bir bağlantı sürdürdük. Kantin işgal edildi, yemekleri kendimiz pişirip dağıtımını kendimiz yapıyorduk. “Kızlar yemek yapsın” üzere bir durum olmuyordu. Gereken bütün işler birlikte yapılıyordu.
O günler ODTÜ’de bayan sayısı az, devrimci bayan sayısı daha da azdı. ötürüsıyla erkek arkadaşlarımızın tesiriyle giysi ve kuşamımız devrimci olmayan bayanların biçiminden çabucak ayırt edilirdi. Kot, kadife pantolon, parka filan… Lakin bunlara karşın kendini o kategoriye sokmayan, kadınsı özelliklerini koruyan bayan arkadaşlarımız da vardı. Lakin tercih edilenin bizimki olduğunu bilirdik. birtakım bazı erkek arkadaşlarımız daha kadınsı özelliklere sahip kızlara âşık olurlardı. Lakin bunu, yoldaşları olan biz bayanlara yakıştıramazlardı.
Bizler ezilmiş bayanlar değildik, âlâ eğitimliydik, donanımlıydık. Ailemizde erkek ve kız çocuk içinde önemli bir fark gözetilmezdi. hanımın klasik misyonu olarak kabul edilen şeylere etrafımdaki kızlar dâhil, hiç birimiz zorlanmadık. Buna rağmen, ne o periyotta bayan bakış açısı ülkede mevcuttu, ne de bizim onu zorlayacak ufkumuz. Sol kitleselleştikçe bu durum da doğal olarak değişti. Devrimci ya da siyasal çabaya katılmak bayanı özgürleştirdi gitgide.
O devirde az sayıda devrimci hanımın yurtlarda kalan öbür bayanlarla arkadaşlıkları da pek sağlıklı sayılmazdı. Onlara biraz küçümser bir gözle bakardık. ‘Giyim kuşam haricinde bir şeyle uğraşmıyorlar’ diye eleştiren önyargılı bir bakış açımız vardı. Şimdilerde hatırlayınca bunları, onların gözünde itici bir yanımız olduğunu düşünüyorum.
Aslında bayanlar kendileri olarak da, bayan olarak da yer aldılar 68 periyodunda. Protestolarda, hareketlerde, barikatlarda, cezaevlerinde, sürgünde, azapta bayanlar daima var oldular. Erkek yoldaşlar ile daima birliktece ve hatta onların da bizlere karşı olan önyargılarını kırarcasına.
O günlere dair neler hatırlıyorsunuz? Aklınıza gelen hadiselerden birini paylaşır mısınız…
Taylan’ın (Taylan Özgür) cenazesini almaya toplu olarak ODTÜ’den Esenboğa Havalimanı’na giderken yolda spontan bir biçimde, Ankara Marşı’ndan çevrilmiş olan dizeleri en devrimci hislerimizle ve büyük bir öfkeyle söylemiş olduğimizi hatırlıyorum:
Kollarımız kopsa bile
Yüreğimiz tetik çeker
Taylan Özgür ölse bile
Adı titretmeye yeter
Yüreğimiz birer bıçak
Zorlandıkça bilenecek
Taylan Özgür ölse bile
Milyonlar var dövüşecek
Son kelamımız söylenmedi
Kavga yeni başlayacak
Taylan Özgür ölse bile
Nice Taylan’lar yetişecek
‘SİNANLAR’IN KATLEDİLİŞİ EN BÜYÜK İKİNCİ TRAVMAMDI’
İnsanların büyük acılar ve travmalarla yüzleştiği bir periyottan de bahsediyoruz beraberinde. O periyoda dair sizi en hayli sarsan olayı sorsam?
1971’de Efraim Elrom (İsrail’in İstanbul başkonsolusu) kaçırıldığında ona misilleme olarak Ankara ve İstanbul’da operasyonlar düzenlendi ve birinci kere gözaltına alındım. Ankara Yıldırım Bölge’de 1 ay müddetle gözaltında kaldım. Sinanların Nurhak’ta katledilişlerini oradayken öğrendim. Bu haber benim için Taylan’ın İstanbul’da katledilişinden daha sonra ikinci büyük travmadır.
Devrim ve özgürlük gayretinin hiç de kolay olmadığını acı bir biçimde ve bilenerek öğreniyorduk. Sevdiklerimizi kaybederken hırsla ve inançla yaşamaya ve gayrete devam ediyorduk.
Sevinç Eratalay’ın seslendirdiği türküde söylemiş olduği üzereydi tahminen de zihnimizin derinlikleri: “En yiğitlerimiz ölmüşse bile yiğitlere hamile analarımız.”
‘Babam Denizlerin asılmasını protesto için beni savunmadı’
Nuran Ağırnaslı, Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan, Hüseyin İnan’ın idam edilişlerinin 50’nci yılında devrin bu simgeleşen isimlerine dair aklında kalan anılarını şu biçimde anlatıyor:
Deniz, Hüseyin ve Yusuf’ un idamlarında yaşananları, infazlarına katılmış olan Halit abi (Halit Çelenk) ve Mükerrem’in (Mükerrem Erdoğan) anlatımıyla, Halit abinin konutunda dinledik.
Deniz, Hüseyin ve Yusuf’un idam sonucundan daha sonra, ‘mahkemeler göstermelik’ diyerek babam (Niyazi Ağırnaslı) ve öbür avukatlar duruşmalara girmeme sonucu almışlardı. Elli küsur kişinin yargılandığı üçüncü THKO davasında tek kızdım. Ali Elverdi’nin başkanlığını yaptığı mahkeme heyetinden bir hâkim bu duruma biraz üzülmüş olmalı ki, babama niye beni savunmadığını sormuş, o da sebebini söylemiş. 74 affına az bir vakit kala salıverildim ve af ilanı ile birlikte dava da düştü aslına bakarsanız.
Bu ortada aylık bir siyasi mecmuanın birinci 10 sayısında yazı işleri müdürlüğü yaptım ve bu niçinle de tutuklandım. Sağmalcılar Cezaevi bayan koğuşunda 4 ay tutuklu kaldım. Tutuksuz yargılanmak üzere özgür bırakıldım. Çıktıktan kısa bir süre daha sonra 12 Eylül askeri darbesi oldu. 3 bayan arkadaş ve 4 yaşındaki kızımla bir arada kaldığımız mesken basıldı ve 1 ay mühletince gözaltına alındık.
1.5 yıl kadar TDKP davasından ve devam etmekte olan basın davalarından yargılanmak üzere tutuklu olarak, evvel Selimiye daha sonra Metris cezaevlerinde kaldım.
1982’de ana davadan tahliye sonucu çıktı ve ben salıverildim. Basın davasından tutuklama çıkmıştı ama fezleke cezaevine gitmemişti. ötürüsıyla kazara salıverilmiş oldum ve kaçak durumuna düştüm. daha sonrasında davalar peş peşe sonuçlandı.
Siz uzun yıllar Almanya’da yaşamak zorunda kaldınız? Nasıl bir müddetçti o?
Oğlum Suphi Nejat’ın doğumu kaçaklık dönemimize rastlar. 1988 yılında ülkeyi terk ettik daima birlikte.
Başka bir ülkeye öteki bir kültüre ahenk sağlamak epeyce sıkıntı süreçlerdi. Bizdilk evvel de daha sonra da birfazlaca devrimci misal süreçleri yaşadılar. Almanya’da bayan gazeteci olmam, iltica müracaatımın kabulünde hiç bir evrak götüremediğim biçimde kısa müddette kabul edilmemize ve daha sonrasında da iş bulmamda avantajlar sağladı.
1995 yılında 141. ve 142. hususlarının kalkmasından daha sonra ilticamı çekip, 7 yıl ortadan daha sonra birinci kere Türkiye’ye geldim. 2004 yılında da kesin dönüş yaptım.
Son kelam oğlu Nejat’tan…
Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan’ın avukatlarından Niyazi Ağırnaslı’nın torunu, Nuran Ağırnaslı ile Hikmet Acun’un oğlu Boğaziçi Üniversitesi mezunu Suphi Nejat Ağırnaslı 2014’te çabucak hemen 30 yaşında iken IŞİD’e karşı savaşmak için gittiği Kobanê’de hayatını yitirmişti.
Nuran Ağırnaslı söyleşimizi oğlundan alıntılayarak bitirdi: ‘’Her yürek devrimci bir hücredir, hayal gücü iktidara…’’
Ağırnaslı’ya göre 68 nesli daha eşitlikçi bir dünya için yola çıktı ve bayanın devrimci ve siyasal gayrete katılması bayanı özgürleştirdi.
‘EŞİTLİKÇİ DÜNYA HAYALİ İLE YOLA ÇIKAN GENÇ İNSANLARDIK’
Muhakkak ki fazlaca konuşuldu, üstüne yazıldı çizildi lakin bir bayan gözüyle o devri kıymetlendirecek olursanız, 68 nesli nasıl bir Türkiye inşa etmek istiyordu?
Bizler bayanıyla erkeğiyle, (sıklıkla erkeklerdi) daha adil, daha paylaşımcı eşitlikçi bir dünya hayali ya da ütopyasıyla yola çıkan genç insanlardık.
68’in en vurgulu yanı, tüm dünyada eş vakitli ve bilhassa üniversitelerde oluşum gösteren devrimci hareketlenmelerdir. beraberinde sanata duyulan ilgi, öğrenmeye, gayret etmeye yönelik uğraş, dinlenen müzikler, donanımlı ve entelektüel kişilikler 68 jenerasyonu devrimcilerine eşlik etmiştir.
68 neslinde bayan olmak nasıldı? 1968 ile 1972 yılları ortası, Denizlerin idamına kadar, bayanlar nasıl bir müddetçten geçti?
O senelerda özel bir bayan bakış açımız yoktu. Bugünkü telaffuzla tabir etmek istersem, kısmen erkek hükümran bakış açısı vardı da diyebiliriz. Hatta uğraş ortasında olmanın yolu fazla kadınsı olmamaktan geçiyordu.
Bir gün kantinde Ulaş’la (Ulaş Bardakçı) karşılaştık ve birinci kere elbise giymiştim ve bana baktı dedi ki; “İskoç erkekleri üzere olmuşsun, gözünü seveyim lütfen giyme tekrar.”
Aslında bu durum, onların da bizi görmek istediği yerdi güya. Şimdilerde bizim sınıfsal durumumuza tekabül eden bayanlara bakınca daha doğal olduklarını gözlemliyorum ve bu durumun da sağlıklı olduğuna inanıyorum.
‘DEVRİMCİ YA DA SİYASAL UĞRAŞA KATILMAK BAYANI ÖZGÜRLEŞTİRDİ’
Siz bir bayan olarak o senelerda gayret ortasında yer aldınız. Bayanlar kendilerine bu gayrette geniş bir yer bulabildi mi?
ODTÜ’ye girdiğimde politik bir altyapım vardı ve okula girer girmez de SFK’ya üye oldum. daha sonrasında süreç fazlaca süratli gelişti.
Komer’in arabasının yakılması ve akabinde ODTÜ’nün işgal edilmesi var. Orada komünal bir bağlantı sürdürdük. Kantin işgal edildi, yemekleri kendimiz pişirip dağıtımını kendimiz yapıyorduk. “Kızlar yemek yapsın” üzere bir durum olmuyordu. Gereken bütün işler birlikte yapılıyordu.
O günler ODTÜ’de bayan sayısı az, devrimci bayan sayısı daha da azdı. ötürüsıyla erkek arkadaşlarımızın tesiriyle giysi ve kuşamımız devrimci olmayan bayanların biçiminden çabucak ayırt edilirdi. Kot, kadife pantolon, parka filan… Lakin bunlara karşın kendini o kategoriye sokmayan, kadınsı özelliklerini koruyan bayan arkadaşlarımız da vardı. Lakin tercih edilenin bizimki olduğunu bilirdik. birtakım bazı erkek arkadaşlarımız daha kadınsı özelliklere sahip kızlara âşık olurlardı. Lakin bunu, yoldaşları olan biz bayanlara yakıştıramazlardı.
Bizler ezilmiş bayanlar değildik, âlâ eğitimliydik, donanımlıydık. Ailemizde erkek ve kız çocuk içinde önemli bir fark gözetilmezdi. hanımın klasik misyonu olarak kabul edilen şeylere etrafımdaki kızlar dâhil, hiç birimiz zorlanmadık. Buna rağmen, ne o periyotta bayan bakış açısı ülkede mevcuttu, ne de bizim onu zorlayacak ufkumuz. Sol kitleselleştikçe bu durum da doğal olarak değişti. Devrimci ya da siyasal çabaya katılmak bayanı özgürleştirdi gitgide.
O devirde az sayıda devrimci hanımın yurtlarda kalan öbür bayanlarla arkadaşlıkları da pek sağlıklı sayılmazdı. Onlara biraz küçümser bir gözle bakardık. ‘Giyim kuşam haricinde bir şeyle uğraşmıyorlar’ diye eleştiren önyargılı bir bakış açımız vardı. Şimdilerde hatırlayınca bunları, onların gözünde itici bir yanımız olduğunu düşünüyorum.
Aslında bayanlar kendileri olarak da, bayan olarak da yer aldılar 68 periyodunda. Protestolarda, hareketlerde, barikatlarda, cezaevlerinde, sürgünde, azapta bayanlar daima var oldular. Erkek yoldaşlar ile daima birliktece ve hatta onların da bizlere karşı olan önyargılarını kırarcasına.
O günlere dair neler hatırlıyorsunuz? Aklınıza gelen hadiselerden birini paylaşır mısınız…
Taylan’ın (Taylan Özgür) cenazesini almaya toplu olarak ODTÜ’den Esenboğa Havalimanı’na giderken yolda spontan bir biçimde, Ankara Marşı’ndan çevrilmiş olan dizeleri en devrimci hislerimizle ve büyük bir öfkeyle söylemiş olduğimizi hatırlıyorum:
Kollarımız kopsa bile
Yüreğimiz tetik çeker
Taylan Özgür ölse bile
Adı titretmeye yeter
Yüreğimiz birer bıçak
Zorlandıkça bilenecek
Taylan Özgür ölse bile
Milyonlar var dövüşecek
Son kelamımız söylenmedi
Kavga yeni başlayacak
Taylan Özgür ölse bile
Nice Taylan’lar yetişecek
‘SİNANLAR’IN KATLEDİLİŞİ EN BÜYÜK İKİNCİ TRAVMAMDI’
İnsanların büyük acılar ve travmalarla yüzleştiği bir periyottan de bahsediyoruz beraberinde. O periyoda dair sizi en hayli sarsan olayı sorsam?
1971’de Efraim Elrom (İsrail’in İstanbul başkonsolusu) kaçırıldığında ona misilleme olarak Ankara ve İstanbul’da operasyonlar düzenlendi ve birinci kere gözaltına alındım. Ankara Yıldırım Bölge’de 1 ay müddetle gözaltında kaldım. Sinanların Nurhak’ta katledilişlerini oradayken öğrendim. Bu haber benim için Taylan’ın İstanbul’da katledilişinden daha sonra ikinci büyük travmadır.
Devrim ve özgürlük gayretinin hiç de kolay olmadığını acı bir biçimde ve bilenerek öğreniyorduk. Sevdiklerimizi kaybederken hırsla ve inançla yaşamaya ve gayrete devam ediyorduk.
Sevinç Eratalay’ın seslendirdiği türküde söylemiş olduği üzereydi tahminen de zihnimizin derinlikleri: “En yiğitlerimiz ölmüşse bile yiğitlere hamile analarımız.”
‘Babam Denizlerin asılmasını protesto için beni savunmadı’
Nuran Ağırnaslı, Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan, Hüseyin İnan’ın idam edilişlerinin 50’nci yılında devrin bu simgeleşen isimlerine dair aklında kalan anılarını şu biçimde anlatıyor:
Deniz, Hüseyin ve Yusuf’ un idamlarında yaşananları, infazlarına katılmış olan Halit abi (Halit Çelenk) ve Mükerrem’in (Mükerrem Erdoğan) anlatımıyla, Halit abinin konutunda dinledik.
Deniz, Hüseyin ve Yusuf’un idam sonucundan daha sonra, ‘mahkemeler göstermelik’ diyerek babam (Niyazi Ağırnaslı) ve öbür avukatlar duruşmalara girmeme sonucu almışlardı. Elli küsur kişinin yargılandığı üçüncü THKO davasında tek kızdım. Ali Elverdi’nin başkanlığını yaptığı mahkeme heyetinden bir hâkim bu duruma biraz üzülmüş olmalı ki, babama niye beni savunmadığını sormuş, o da sebebini söylemiş. 74 affına az bir vakit kala salıverildim ve af ilanı ile birlikte dava da düştü aslına bakarsanız.
Bu ortada aylık bir siyasi mecmuanın birinci 10 sayısında yazı işleri müdürlüğü yaptım ve bu niçinle de tutuklandım. Sağmalcılar Cezaevi bayan koğuşunda 4 ay tutuklu kaldım. Tutuksuz yargılanmak üzere özgür bırakıldım. Çıktıktan kısa bir süre daha sonra 12 Eylül askeri darbesi oldu. 3 bayan arkadaş ve 4 yaşındaki kızımla bir arada kaldığımız mesken basıldı ve 1 ay mühletince gözaltına alındık.
1.5 yıl kadar TDKP davasından ve devam etmekte olan basın davalarından yargılanmak üzere tutuklu olarak, evvel Selimiye daha sonra Metris cezaevlerinde kaldım.
1982’de ana davadan tahliye sonucu çıktı ve ben salıverildim. Basın davasından tutuklama çıkmıştı ama fezleke cezaevine gitmemişti. ötürüsıyla kazara salıverilmiş oldum ve kaçak durumuna düştüm. daha sonrasında davalar peş peşe sonuçlandı.
Siz uzun yıllar Almanya’da yaşamak zorunda kaldınız? Nasıl bir müddetçti o?
Oğlum Suphi Nejat’ın doğumu kaçaklık dönemimize rastlar. 1988 yılında ülkeyi terk ettik daima birlikte.
Başka bir ülkeye öteki bir kültüre ahenk sağlamak epeyce sıkıntı süreçlerdi. Bizdilk evvel de daha sonra da birfazlaca devrimci misal süreçleri yaşadılar. Almanya’da bayan gazeteci olmam, iltica müracaatımın kabulünde hiç bir evrak götüremediğim biçimde kısa müddette kabul edilmemize ve daha sonrasında da iş bulmamda avantajlar sağladı.
1995 yılında 141. ve 142. hususlarının kalkmasından daha sonra ilticamı çekip, 7 yıl ortadan daha sonra birinci kere Türkiye’ye geldim. 2004 yılında da kesin dönüş yaptım.
Son kelam oğlu Nejat’tan…
Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan’ın avukatlarından Niyazi Ağırnaslı’nın torunu, Nuran Ağırnaslı ile Hikmet Acun’un oğlu Boğaziçi Üniversitesi mezunu Suphi Nejat Ağırnaslı 2014’te çabucak hemen 30 yaşında iken IŞİD’e karşı savaşmak için gittiği Kobanê’de hayatını yitirmişti.
Nuran Ağırnaslı söyleşimizi oğlundan alıntılayarak bitirdi: ‘’Her yürek devrimci bir hücredir, hayal gücü iktidara…’’