Gazeteci Abdurrahman Gök: İran’da rejime karşı bütün halklar birleşti İran’ın başşehri Tahran’da 13 Eylül’de genç bir bayan, Mahsa Jîna Amini, Gaşt e İrşad (Rehber Devriyeleri) tarafınca gözaltına alındı. Gözaltına alınma öne sürülen nedeni, İslami kurallara göre örtünmemesiydi. Fakat Jîna, hakaretlere itiraz ettiği için şiddete de maruz kaldı ve görgü şahitlerinin sözüne nazaran başını polis arabasına çarptı.
Gözaltına alınan Jîna, 16 Eylül’de vefat etti. Raporlar görgü şahitlerinin beyanını doğruluyor ve genç hanımın gördüğü şiddet kararı öldüğünü gösteriyordu. elbette İran rejimi şiddet olayını inkar etti. Fakat Jîna’nın Seqiz kentinde defnedilmesiyle birlikte birinci vakit içinderda Kürt kentlerinde başlayan hareketler bütün İran’a yayıldı. Rejim güçlerinin saldırısı kararı birden fazla genç, yüzlerce insan öldürüldü, binlerce insan gözaltına alındı, şiddete maruz kaldı.
Buna karşın İran halkı sokakları terk etmedi ve hareketler hâlâ devam ediyor. Hareketlerin başat sloganları ise “Jin, Jiyan, Azadî” ve “Diktaröre Ölüm”.
Mezopotamya Ajansı (MA) editörlerinden Abdurrahman Gök, hareketler devam ederken İran’a gitti ve İran’dan edindiği izlenimleri ajansta dizi olarak yayınladı. Gök, tehlikeli bir vakitte İran’a gitmişti. Zira rejim, sokakta hareketçilerle gayret ederken bir yandan da hiç yabancısı olmadığımız “dış güçlerin kışkırtması” argümanına sığınarak propaganda yapıyor, biroldukça ülkeyi hareketlerden dolayı suçlarken turistleri ve gazetecileri de casus olarak yaftalıyordu.
Bu niçinle, İran izlenimlerini konuşmak üzere buluştuğumuz Gök’e birinci sorum, “Sen gözü pek bir gazeteci misin?” oldu. Bu soruda bir taktir imasının olduğunu gizlemeyeceğim. Fakat temelinde bu soruyu sorarken, şimdiye kadar biroldukca kıymetli habere imza atmış Gök’ün geçmiş gazetecilik tecrübelerine de gönderme yapıyordum. IŞİD’in Şengal ve Kobanê atağıyla ilgili değerli ayrıntıların birçoğunu onun yaptığı haberlerden edinmiştik. Diyarbakır’daki Newroz kutlaması sırasında Kemal Kurkut’un polis tarafınca öldürüldüğünü de bir daha onun gazeteci refleksi yardımıyla çektiği fotoğraflardan öğrenmişti kamuoyu.
‘REJİME İTİRAZ EDENLERLE BULUŞMAK İSTEDİM’
Gök, sorumu, “Aslında epeyce mert olduğumu söyleyemem fakat haber konusunda inatçıyım ve senin cüret dediğin de buradan kaynaklanıyor galiba. Bir yerde haber var ise, zorluklarla başa çıkarak o haberi yapmak isterim” halinde cevapladı.
İran’daki hareketlerle ilgili ayrıntıların Türkiye’ye ve aslında bütün dünyaya bölük pörçük yansıdığını belirten Gök, insanların bu kesimli bilgilerden kimi bazı yanlış çıkarsamalar yaptığını tabir etti. Olayları yerinde görmek ve öldürülen insanların bir sayıdan ibaret olmadığını, birer öyküye sahip olduklarını göstermek için İran’a gittiğini söylemiş oldu.
Gök, “Beni İran’a götüren şey hayatını yitiren insanların kıssalarının yanı sıra rejime itiraz eden beşerlerle buluşmak duygusuydu” diyor.
Yazı dizisinde de anlatıyor Gök, niyetini lisana getirdiği herkes kaygılanmış ve İran’a gitmemesi konusunda onu ikna etmeye çalışmışlar. Buna karşın İran’a turist olarak giriş yapıyor.
Abdurrahman Gök
İRAN’DA TURİST GAZETECİ
İran’a yabancı bir insan değil Gök. Daha evvel de iki kere İran’a gitmiş, ülkenin tarihi, kültürü hakkında yazılar yazmış, çektiği görüntüleri YouTube kanalında yayınlamıştır. Lakin bu sefer durum farklı, İran’da tabiri caizse taşlar yerinden oynamıştır. İran’a geçmedilk evvel, İran’da tutuklanan gazetecilerin haberlerini yaptığını söylüyor Gök. Bu niçinle gazeteci kimliğinin sorun yaratacağının farkında.
aslına bakarsan İran’da tanıştığı beşerler da gazeteci olduğunu saklamasını salık veriyorlar. İran’da turist olarak bulunmanın yanlışsız bir karar olduğunu billboardlardaki afişler de doğrular niteliktedir. Kimi ajansların ismi, “katil” ibaresiyle bir arada yer almaktadır afişlerde.
İRAN’DA İNTERNET MESELESİ
Gök, İran’dayken çalıştığı ajansa hiç haber geçmedi. Bunun en önemli sebebi güvenlikti. Öbür bir değerli niye ise internet üzerinden bağlantı kurmanın imkansız olmasıydı. Tespit edilen VPN’ler engelleniyor, kullanıcıları gözaltına alınıyordu.
Amerikan uzay mekiği SpaceX’in kurucusu Elon Musk, uydu internet sistemi Starlink’i İran’da devreye sokacağını duyurmuştu. Bu duyuru ve Van civarında gökyüzünde görülen uydu ışıkları İran’da olup bitenlerden haberdar almak isteyenleri heyecanlandırmıştı. Gök, İran’da kaldığı mühlet boyunca İranlıların bu imkandan yararlandığına şahit olmadığını ve bunun teknik ve ekonomik olarak imkansız olduğunu belirtiyor. İnternet kullanmanın kuvvetlikleri hakkında bilgi veren Gök, “Dünyaya ulaşan görüntülerin büyük çoğunluğu birkaç saniyeliktir zira uzun bir görüntü paylaşmak imkansız. Birkaç saniyelik görüntüler da ne yazık ki hakikatle ilgili epeyce kâfi bilgi veremiyor.
En son Beyoğlu’nda patlayan bombadan daha sonra internete getirilen kısıtlamayı hatırlıyoruz. Bu tecrübe de İran’daki hareketçilerin örgütlenme biçiminin kıymetini gösteriyor.
EYLEMCİLER NASIL ÖRGÜTLENİYOR?
İletişim imkanlarının kısıtlandığı bir ortamda kitlesel aksiyonlar nasıl yapılıyor? Abdurrahman Gök, bunu şu biçimde özetliyor: “Öğrenciler okuldan çıkarken başörtülerini çıkarıp slogan atarak yürüyorlar. Bu harekete halk da dayanak veriyor ve aksiyon kitleselleşiyor. örneğin üniversitede boykot olacağını bir biçimde haber alan ortaokul ve lise öğrencileri de boykota katılıyor.”
Gök’ün anlattığına bakılırsa mesela esnafın kepenk kapatma hareketleri de benzeri biçimde örgütleniyor. Çarşamba ve Cumartesi günleri protesto maksadıyla kepenklerin kapatıldığını belirten Gök, “İran’da haftanın birinci günü sayılan Cumartesi günü evvel öğrenciler okula gitmedi, daha sonra esnaf da bu greve katıldı. Bu boykot aksiyonuna Kürtler, kendi bölgelerinde Çarşamba gününü de eklediler” diye anlattı.
Çarşamba ve Cumartesi günleri gerçekleşen grevlerin haricinde da esnafın kepenk kapattığı vakit içinder oluyor. Gök, buna örnek olarak şahit olduğu bir olayı şu biçimde anlattı: aslında o gün kepenkler açıktı. Lakin öğlen saatlerinde bir eylemcinin vefat haberi geldi ve bunu haber alan esnaf kepenklerini kapattı.”
İran’da gündemin hareketlere kilitlendiğini söz eden Gök, “Baskılara, bağlantı araçlarının kısıtlanmasına karşın herkes hareketleri konuşuyor ve mümkün olduğunca takip etmeye çalışıyorlar. ömrünü kaybeden insanların isimlerini ve kıssalarını neredeyse tek tek biliyorlar” diyor.
REJİM İRANLILARI AYRIŞTIRAMADI
İran devleti hareketlerin sorumlusu olarak “dış güçleri”, “ayrılıkçı Kürtleri” göstermeye çalıştı. Bu niçinle Irak Kürt Bölgesi’ne ataklar bile düzenledi. Gök, İran’ın bu teşebbüslerinin, hareketçilerin dikkatini dağıtmak maksatlı olduğunu lakin İran halklarının buna kanmadığını vurguladı.
Gök, bu eski lakin birçok vakit tesirli taktiğin bu sefer niye işe yaramadığını şöyleki tabir etti: “İran’da değişik niçinlerle muhakkak aralıklarla daha evvel de kitlesel aksiyonlar yapıldı. Fakat bu aksiyonlar rejimin değişmesi talebinden çok mesela artırımlara karşı, hayat pahallılığına karşı gerçekleşiyordu ve belirli kesitler ile bölgelerle sonlu kalıyordu. Bu sefer o denli olmadı. Jîna Amini’nin katledilmesini protesto eden aksiyonlar bütün İran’a yayıldı ve aksiyonlar rejimin değişmesini talep ediyor. Hareketlere bütün halklar ve mezhepten beşerler katılıyor. Rejimi korkutan da budur. Bu niçinle ağır propaganda yapıyor rejim. Vakit zaman rejimi savunan kitlelerin aksiyon yapmasına müsaade veriyor. Ancak gördüğüm, bütün bu çalışmaların işe yaramadığı tarafında oldu. Zira İran halkları rejimin yıllardır uyguladığı baskılardan bunalmış. Jîna Amini’nin öldürülmesinden daha sonra başlayan aksiyonlar bu niçinle bütün İran’a yayıldı.”
‘AİLELER GENÇLERE DAYANAK VERİYOR’
Gençler aksiyonlarda öncü rolü oynuyor. Gök’ün izlenimleri de bu tarafta. “Konuştuğum bütün gençler özgürlük istiyor” diyen Gök, “Bu gençler o denli tesadüfen ya da macera olsun diye hareket yapmıyorlar. Çok bilinçliler ve özgürlük istiyorlar. Onlar hareketler organize ettikçe, şiddet gördükçe hatta öldürüldükçe aileleri de yanlarında yer almaya, onlarla omuz omuza gayret etmeye başladılar.”
Gök, oğlu katledilen bir babayla görüştüğünü, babanın da oğlunun kırkında yaralandığına dikkat çekerek, “Rejimin baskılarına şimdiye kadar sessiz kalmış olan beşerler, çocuklarının tıpkı baskı altında büyümesini istemiyorlar. Çocuklarının haklı olduğunu biliyorlar ve onların gayretine dayanak veriyorlar” diyor.
‘KADINLAR EŞİTLİK TALEP EDİYOR’
Protestoların tahminen en şahanesi, İran kolluk güçlerine karşın bayanların başörtüsü yasağını fiili
olarak yıkması olmalı. Gök, “Okuldan çıkan gençler başörtüsünü çıkarıyorlar ya da rejimin öngördüğü biçimde takmıyorlar. Rehber Devriyeleri ya da öteki rejim güçleri müdahale edemiyor. Bayanların başörtüsü protestosuna olağan olarak sivillerin de reaksiyonu oluyor. Kimi onaylar biçimde gülümsüyor kimi de yüzünü buruşturuyor lakin kimse bayanlara müdahale etmiyor.
Gök, bilhassa genç bayanların aksiyonlarda üstlendiği rolden de kelam ediyor ve “Şah rejiminin devrilmesinde değerli rol oynayan bayanlar, mevcut rejime karşı da faal rol alıyorlar. Haklarının farkındalar ve ömrün her alanında erkeklerle eşit haklar talep ediyorlar” diyor.
‘JİN, JİYAN, AZADÎ’
“Jin Jiyan Azadî” sloganına Türkiye’de yaşayanlar aşinadır. Lakin slogan, Jîna Amini’nin mezarı başından bütün İran’a ve dünyaya yayıldı. Bu slogan nasıl bu kadar popülerleşti? Gök, şunları söylemiş oldu: “Eylemlere öncülük eden bir bayanla konuştum bu sloganı. Kulağa güzel gelen bir slogandan öte, ideolojisi olan bir slogandır. Kürt bayanları bu ideolojinin ömür bulması için büyük bedeller ödediler. On yedi yaşında bir bayan öğrenci, ‘Kadınlar tarih boyunca köleleştirilmiş birinci millettir, bayan milleti özgürleşirse bütün toplum özgürleşir” demişti. Slogan gücünü buradan alıyor ve öteki toplumlar da sahiplenince süratle yayıldı. Kolektif acılar bu sloganda kolektif bir direnişe dönüştü. Zira bayanlar, benim başımın açık ya da kapalı olmasından yola çıkarak iffetimi sorgulama
hakkın yok, diyorlar. Bu bir onur sıkıntısı bayanlar için. Fakat İran’da olan aksiyonları yalnızca başörtüsüne indirgemek yanlış olur. Zira İranlılar, rejimin hayatlarını dizayn etmekten öteki bir işe yaramadığını da söylüyorlar. ötürüsıyla İran’daki hareketler, hanımıyla erkeğiyle, genci yaşlısıyla bir onur uğraşı veriyor.
‘İNSANLAR ÖLÜLERİNİ SAKLIYORLAR’
Abdurrahman Gök, aksiyonlar sırasında ömrünü kaybedenlerle ilgili resmi makamların deklare ettiğı ayrıntıları, “İran ve Rojhilat kentlerinde rejimin aksiyonlara akınları kararı 60’ı çocuk, 29’u bayan en az 448 kişi öldürüldü (28 Kasım tarihi itibariyle)” halinde paylaşıyor. Hareketlerde binlerce kişinin yaralandığını da belirten Gök, 20 bine yakın insanın aksiyonlar boyunca gözaltına alındığına da dikkat çekiyor.
Bu bilgileri resmi sayıların paylaştığını vurgulayan Gök, biroldukca ailenin tehditler kararı çocuklarının rejim tarafınca öldürüldüğü bilgisini sakladığını söylüyor. “Jîna Amini’nin ailesi baskılara karşın çocuklarının rejim güçleri tarafınca öldürüldüğünü söylemiş oldu” diyen Gök, “Ancak her aile Jîna’nın ailesinin gösterdiği yansıyı gösteremiyor. Konuştuğum biroldukça insan, kimi ailelerin çocuklarının rejim güçleri tarafınca öldürüldüğünü gizlediğini söylemiş oldu. Bu da aksiyonlar sırasında ya da gözaltı sürecinde açıklanandan daha fazlaca insanın öldürülmüş olma ihtimalini gösteriyor” dedi.
HALKIN OLUŞTURDUĞU KOMİTELER
Abdurrahman Gök’e, “İran halkları eylül ayından bu yana ayakta ve rejimi değiştirmek istiyorlar. Rejim değişinceye kadar hareketleri sürdürme kararlılığını hissettin mi?” diye sordum. “Kararlılığı hissettim” diyen Gök, şu biçimde devam etti: “Bende bu biçimde bir his uyandı lakin ne kadar gerçekleşir bilemem. Zira ben orada uzun yıllar hayatış, oranın siyasetini, oradaki insanların davranış biçimlerini etraflı ve ayrıntılıca bilen bir insan değilim. Lakin onların bana anlattıklarını aktarabilirim. Zira birebir soruyu ben de sordum. Bana söylemiş oldukleri şuydu: ‘Eylemlere ömür biçenler ne İran’ın ne de İran halklarının tarihini biliyorlar.’ Şuna da dikkat çekiyorlar, 1979 yılından bu yana birinci sefer bütün halklar bir sefer daha rejime karşı ayaklanıyor. ötürüsıyla buradan geri dönüş yok ve bir iki düzenlemeye razı görünmüyor halk. Bütün halkların bir ortada ve eşit yaşadığı bir tertip talep ediliyor. Benim edindiğim izlenim bu tarafta.”
Bütün bunlara karşın rejimin değişmesi talebiyle aksiyonlar devam ediyor İran’da. Pekala bu nasıl olacak? Sokağa çıkmak tamam lakin örgütlü bir siyasi yapı yoksa rejim nasıl değişecek? Gök, edindiği izlenimlerden yola çıkarak halkın içinde bir direniş ağının oluştuğundan kelam ediyor ve şöyleki devam ediyor: “Halkın oluşturduğu ağın daha örgütlü bir hale geldiğini görmek mümkün. Bu örgütlülük de komiteler tarafınca sağlanıyor. Aslında bu komiteleri de halk oluşturdu. Bu komitelerde rastgele bir parti ya da muhalif güç halihazırda yok ya da faal değil. Lakin hem İran’da birebir vakitte diasporadaki muhaliflerin de aktif bu hareketlere kuvvetli bir şeklide yer alması ihtimali yüksek.”
Gözaltına alınan Jîna, 16 Eylül’de vefat etti. Raporlar görgü şahitlerinin beyanını doğruluyor ve genç hanımın gördüğü şiddet kararı öldüğünü gösteriyordu. elbette İran rejimi şiddet olayını inkar etti. Fakat Jîna’nın Seqiz kentinde defnedilmesiyle birlikte birinci vakit içinderda Kürt kentlerinde başlayan hareketler bütün İran’a yayıldı. Rejim güçlerinin saldırısı kararı birden fazla genç, yüzlerce insan öldürüldü, binlerce insan gözaltına alındı, şiddete maruz kaldı.
Buna karşın İran halkı sokakları terk etmedi ve hareketler hâlâ devam ediyor. Hareketlerin başat sloganları ise “Jin, Jiyan, Azadî” ve “Diktaröre Ölüm”.
Mezopotamya Ajansı (MA) editörlerinden Abdurrahman Gök, hareketler devam ederken İran’a gitti ve İran’dan edindiği izlenimleri ajansta dizi olarak yayınladı. Gök, tehlikeli bir vakitte İran’a gitmişti. Zira rejim, sokakta hareketçilerle gayret ederken bir yandan da hiç yabancısı olmadığımız “dış güçlerin kışkırtması” argümanına sığınarak propaganda yapıyor, biroldukça ülkeyi hareketlerden dolayı suçlarken turistleri ve gazetecileri de casus olarak yaftalıyordu.
Bu niçinle, İran izlenimlerini konuşmak üzere buluştuğumuz Gök’e birinci sorum, “Sen gözü pek bir gazeteci misin?” oldu. Bu soruda bir taktir imasının olduğunu gizlemeyeceğim. Fakat temelinde bu soruyu sorarken, şimdiye kadar biroldukca kıymetli habere imza atmış Gök’ün geçmiş gazetecilik tecrübelerine de gönderme yapıyordum. IŞİD’in Şengal ve Kobanê atağıyla ilgili değerli ayrıntıların birçoğunu onun yaptığı haberlerden edinmiştik. Diyarbakır’daki Newroz kutlaması sırasında Kemal Kurkut’un polis tarafınca öldürüldüğünü de bir daha onun gazeteci refleksi yardımıyla çektiği fotoğraflardan öğrenmişti kamuoyu.
‘REJİME İTİRAZ EDENLERLE BULUŞMAK İSTEDİM’
Gök, sorumu, “Aslında epeyce mert olduğumu söyleyemem fakat haber konusunda inatçıyım ve senin cüret dediğin de buradan kaynaklanıyor galiba. Bir yerde haber var ise, zorluklarla başa çıkarak o haberi yapmak isterim” halinde cevapladı.
İran’daki hareketlerle ilgili ayrıntıların Türkiye’ye ve aslında bütün dünyaya bölük pörçük yansıdığını belirten Gök, insanların bu kesimli bilgilerden kimi bazı yanlış çıkarsamalar yaptığını tabir etti. Olayları yerinde görmek ve öldürülen insanların bir sayıdan ibaret olmadığını, birer öyküye sahip olduklarını göstermek için İran’a gittiğini söylemiş oldu.
Gök, “Beni İran’a götüren şey hayatını yitiren insanların kıssalarının yanı sıra rejime itiraz eden beşerlerle buluşmak duygusuydu” diyor.
Yazı dizisinde de anlatıyor Gök, niyetini lisana getirdiği herkes kaygılanmış ve İran’a gitmemesi konusunda onu ikna etmeye çalışmışlar. Buna karşın İran’a turist olarak giriş yapıyor.
Abdurrahman Gök
İRAN’DA TURİST GAZETECİ
İran’a yabancı bir insan değil Gök. Daha evvel de iki kere İran’a gitmiş, ülkenin tarihi, kültürü hakkında yazılar yazmış, çektiği görüntüleri YouTube kanalında yayınlamıştır. Lakin bu sefer durum farklı, İran’da tabiri caizse taşlar yerinden oynamıştır. İran’a geçmedilk evvel, İran’da tutuklanan gazetecilerin haberlerini yaptığını söylüyor Gök. Bu niçinle gazeteci kimliğinin sorun yaratacağının farkında.
aslına bakarsan İran’da tanıştığı beşerler da gazeteci olduğunu saklamasını salık veriyorlar. İran’da turist olarak bulunmanın yanlışsız bir karar olduğunu billboardlardaki afişler de doğrular niteliktedir. Kimi ajansların ismi, “katil” ibaresiyle bir arada yer almaktadır afişlerde.
İRAN’DA İNTERNET MESELESİ
Gök, İran’dayken çalıştığı ajansa hiç haber geçmedi. Bunun en önemli sebebi güvenlikti. Öbür bir değerli niye ise internet üzerinden bağlantı kurmanın imkansız olmasıydı. Tespit edilen VPN’ler engelleniyor, kullanıcıları gözaltına alınıyordu.
Amerikan uzay mekiği SpaceX’in kurucusu Elon Musk, uydu internet sistemi Starlink’i İran’da devreye sokacağını duyurmuştu. Bu duyuru ve Van civarında gökyüzünde görülen uydu ışıkları İran’da olup bitenlerden haberdar almak isteyenleri heyecanlandırmıştı. Gök, İran’da kaldığı mühlet boyunca İranlıların bu imkandan yararlandığına şahit olmadığını ve bunun teknik ve ekonomik olarak imkansız olduğunu belirtiyor. İnternet kullanmanın kuvvetlikleri hakkında bilgi veren Gök, “Dünyaya ulaşan görüntülerin büyük çoğunluğu birkaç saniyeliktir zira uzun bir görüntü paylaşmak imkansız. Birkaç saniyelik görüntüler da ne yazık ki hakikatle ilgili epeyce kâfi bilgi veremiyor.
En son Beyoğlu’nda patlayan bombadan daha sonra internete getirilen kısıtlamayı hatırlıyoruz. Bu tecrübe de İran’daki hareketçilerin örgütlenme biçiminin kıymetini gösteriyor.
EYLEMCİLER NASIL ÖRGÜTLENİYOR?
İletişim imkanlarının kısıtlandığı bir ortamda kitlesel aksiyonlar nasıl yapılıyor? Abdurrahman Gök, bunu şu biçimde özetliyor: “Öğrenciler okuldan çıkarken başörtülerini çıkarıp slogan atarak yürüyorlar. Bu harekete halk da dayanak veriyor ve aksiyon kitleselleşiyor. örneğin üniversitede boykot olacağını bir biçimde haber alan ortaokul ve lise öğrencileri de boykota katılıyor.”
Gök’ün anlattığına bakılırsa mesela esnafın kepenk kapatma hareketleri de benzeri biçimde örgütleniyor. Çarşamba ve Cumartesi günleri protesto maksadıyla kepenklerin kapatıldığını belirten Gök, “İran’da haftanın birinci günü sayılan Cumartesi günü evvel öğrenciler okula gitmedi, daha sonra esnaf da bu greve katıldı. Bu boykot aksiyonuna Kürtler, kendi bölgelerinde Çarşamba gününü de eklediler” diye anlattı.
Çarşamba ve Cumartesi günleri gerçekleşen grevlerin haricinde da esnafın kepenk kapattığı vakit içinder oluyor. Gök, buna örnek olarak şahit olduğu bir olayı şu biçimde anlattı: aslında o gün kepenkler açıktı. Lakin öğlen saatlerinde bir eylemcinin vefat haberi geldi ve bunu haber alan esnaf kepenklerini kapattı.”
İran’da gündemin hareketlere kilitlendiğini söz eden Gök, “Baskılara, bağlantı araçlarının kısıtlanmasına karşın herkes hareketleri konuşuyor ve mümkün olduğunca takip etmeye çalışıyorlar. ömrünü kaybeden insanların isimlerini ve kıssalarını neredeyse tek tek biliyorlar” diyor.
REJİM İRANLILARI AYRIŞTIRAMADI
İran devleti hareketlerin sorumlusu olarak “dış güçleri”, “ayrılıkçı Kürtleri” göstermeye çalıştı. Bu niçinle Irak Kürt Bölgesi’ne ataklar bile düzenledi. Gök, İran’ın bu teşebbüslerinin, hareketçilerin dikkatini dağıtmak maksatlı olduğunu lakin İran halklarının buna kanmadığını vurguladı.
Gök, bu eski lakin birçok vakit tesirli taktiğin bu sefer niye işe yaramadığını şöyleki tabir etti: “İran’da değişik niçinlerle muhakkak aralıklarla daha evvel de kitlesel aksiyonlar yapıldı. Fakat bu aksiyonlar rejimin değişmesi talebinden çok mesela artırımlara karşı, hayat pahallılığına karşı gerçekleşiyordu ve belirli kesitler ile bölgelerle sonlu kalıyordu. Bu sefer o denli olmadı. Jîna Amini’nin katledilmesini protesto eden aksiyonlar bütün İran’a yayıldı ve aksiyonlar rejimin değişmesini talep ediyor. Hareketlere bütün halklar ve mezhepten beşerler katılıyor. Rejimi korkutan da budur. Bu niçinle ağır propaganda yapıyor rejim. Vakit zaman rejimi savunan kitlelerin aksiyon yapmasına müsaade veriyor. Ancak gördüğüm, bütün bu çalışmaların işe yaramadığı tarafında oldu. Zira İran halkları rejimin yıllardır uyguladığı baskılardan bunalmış. Jîna Amini’nin öldürülmesinden daha sonra başlayan aksiyonlar bu niçinle bütün İran’a yayıldı.”
‘AİLELER GENÇLERE DAYANAK VERİYOR’
Gençler aksiyonlarda öncü rolü oynuyor. Gök’ün izlenimleri de bu tarafta. “Konuştuğum bütün gençler özgürlük istiyor” diyen Gök, “Bu gençler o denli tesadüfen ya da macera olsun diye hareket yapmıyorlar. Çok bilinçliler ve özgürlük istiyorlar. Onlar hareketler organize ettikçe, şiddet gördükçe hatta öldürüldükçe aileleri de yanlarında yer almaya, onlarla omuz omuza gayret etmeye başladılar.”
Gök, oğlu katledilen bir babayla görüştüğünü, babanın da oğlunun kırkında yaralandığına dikkat çekerek, “Rejimin baskılarına şimdiye kadar sessiz kalmış olan beşerler, çocuklarının tıpkı baskı altında büyümesini istemiyorlar. Çocuklarının haklı olduğunu biliyorlar ve onların gayretine dayanak veriyorlar” diyor.
‘KADINLAR EŞİTLİK TALEP EDİYOR’
Protestoların tahminen en şahanesi, İran kolluk güçlerine karşın bayanların başörtüsü yasağını fiili
olarak yıkması olmalı. Gök, “Okuldan çıkan gençler başörtüsünü çıkarıyorlar ya da rejimin öngördüğü biçimde takmıyorlar. Rehber Devriyeleri ya da öteki rejim güçleri müdahale edemiyor. Bayanların başörtüsü protestosuna olağan olarak sivillerin de reaksiyonu oluyor. Kimi onaylar biçimde gülümsüyor kimi de yüzünü buruşturuyor lakin kimse bayanlara müdahale etmiyor.
Gök, bilhassa genç bayanların aksiyonlarda üstlendiği rolden de kelam ediyor ve “Şah rejiminin devrilmesinde değerli rol oynayan bayanlar, mevcut rejime karşı da faal rol alıyorlar. Haklarının farkındalar ve ömrün her alanında erkeklerle eşit haklar talep ediyorlar” diyor.
‘JİN, JİYAN, AZADÎ’
“Jin Jiyan Azadî” sloganına Türkiye’de yaşayanlar aşinadır. Lakin slogan, Jîna Amini’nin mezarı başından bütün İran’a ve dünyaya yayıldı. Bu slogan nasıl bu kadar popülerleşti? Gök, şunları söylemiş oldu: “Eylemlere öncülük eden bir bayanla konuştum bu sloganı. Kulağa güzel gelen bir slogandan öte, ideolojisi olan bir slogandır. Kürt bayanları bu ideolojinin ömür bulması için büyük bedeller ödediler. On yedi yaşında bir bayan öğrenci, ‘Kadınlar tarih boyunca köleleştirilmiş birinci millettir, bayan milleti özgürleşirse bütün toplum özgürleşir” demişti. Slogan gücünü buradan alıyor ve öteki toplumlar da sahiplenince süratle yayıldı. Kolektif acılar bu sloganda kolektif bir direnişe dönüştü. Zira bayanlar, benim başımın açık ya da kapalı olmasından yola çıkarak iffetimi sorgulama
hakkın yok, diyorlar. Bu bir onur sıkıntısı bayanlar için. Fakat İran’da olan aksiyonları yalnızca başörtüsüne indirgemek yanlış olur. Zira İranlılar, rejimin hayatlarını dizayn etmekten öteki bir işe yaramadığını da söylüyorlar. ötürüsıyla İran’daki hareketler, hanımıyla erkeğiyle, genci yaşlısıyla bir onur uğraşı veriyor.
‘İNSANLAR ÖLÜLERİNİ SAKLIYORLAR’
Abdurrahman Gök, aksiyonlar sırasında ömrünü kaybedenlerle ilgili resmi makamların deklare ettiğı ayrıntıları, “İran ve Rojhilat kentlerinde rejimin aksiyonlara akınları kararı 60’ı çocuk, 29’u bayan en az 448 kişi öldürüldü (28 Kasım tarihi itibariyle)” halinde paylaşıyor. Hareketlerde binlerce kişinin yaralandığını da belirten Gök, 20 bine yakın insanın aksiyonlar boyunca gözaltına alındığına da dikkat çekiyor.
Bu bilgileri resmi sayıların paylaştığını vurgulayan Gök, biroldukca ailenin tehditler kararı çocuklarının rejim tarafınca öldürüldüğü bilgisini sakladığını söylüyor. “Jîna Amini’nin ailesi baskılara karşın çocuklarının rejim güçleri tarafınca öldürüldüğünü söylemiş oldu” diyen Gök, “Ancak her aile Jîna’nın ailesinin gösterdiği yansıyı gösteremiyor. Konuştuğum biroldukça insan, kimi ailelerin çocuklarının rejim güçleri tarafınca öldürüldüğünü gizlediğini söylemiş oldu. Bu da aksiyonlar sırasında ya da gözaltı sürecinde açıklanandan daha fazlaca insanın öldürülmüş olma ihtimalini gösteriyor” dedi.
HALKIN OLUŞTURDUĞU KOMİTELER
Abdurrahman Gök’e, “İran halkları eylül ayından bu yana ayakta ve rejimi değiştirmek istiyorlar. Rejim değişinceye kadar hareketleri sürdürme kararlılığını hissettin mi?” diye sordum. “Kararlılığı hissettim” diyen Gök, şu biçimde devam etti: “Bende bu biçimde bir his uyandı lakin ne kadar gerçekleşir bilemem. Zira ben orada uzun yıllar hayatış, oranın siyasetini, oradaki insanların davranış biçimlerini etraflı ve ayrıntılıca bilen bir insan değilim. Lakin onların bana anlattıklarını aktarabilirim. Zira birebir soruyu ben de sordum. Bana söylemiş oldukleri şuydu: ‘Eylemlere ömür biçenler ne İran’ın ne de İran halklarının tarihini biliyorlar.’ Şuna da dikkat çekiyorlar, 1979 yılından bu yana birinci sefer bütün halklar bir sefer daha rejime karşı ayaklanıyor. ötürüsıyla buradan geri dönüş yok ve bir iki düzenlemeye razı görünmüyor halk. Bütün halkların bir ortada ve eşit yaşadığı bir tertip talep ediliyor. Benim edindiğim izlenim bu tarafta.”
Bütün bunlara karşın rejimin değişmesi talebiyle aksiyonlar devam ediyor İran’da. Pekala bu nasıl olacak? Sokağa çıkmak tamam lakin örgütlü bir siyasi yapı yoksa rejim nasıl değişecek? Gök, edindiği izlenimlerden yola çıkarak halkın içinde bir direniş ağının oluştuğundan kelam ediyor ve şöyleki devam ediyor: “Halkın oluşturduğu ağın daha örgütlü bir hale geldiğini görmek mümkün. Bu örgütlülük de komiteler tarafınca sağlanıyor. Aslında bu komiteleri de halk oluşturdu. Bu komitelerde rastgele bir parti ya da muhalif güç halihazırda yok ya da faal değil. Lakin hem İran’da birebir vakitte diasporadaki muhaliflerin de aktif bu hareketlere kuvvetli bir şeklide yer alması ihtimali yüksek.”