Damar hastalıkları Beyin Anevrizması Nedir?
Anevrizma, beyindeki atardamar duvarının zayıflaması kararı ortaya çıkan bir balonlaşma olup çoğunlukla damarların çatallanma bölgelerinde görülür. Bu balonlaşan yapı olağan damara göre daha dayanaksızdır ve kimi şartlar altında yırtılıp beyin içine kanamaya niye olurak hayatı tehlikeye sokabilir. Anevrizmalar doğuştan damarın gelişme bozukluğuna bağlı olabileceği üzere yüksek tansiyon, damar sertliği (ateroskleroz), enfeksiyonlar (damarın iltihaplanması) yahut baş travması daha sonrası da gelişebilir. Anevrizmalar sıklıkla beynin tabanında yerleşir ve buradaki beyin-omurilik sıvısı ortasında kanamaya yol açarlar. Anevrizmaların yıllık kanama riski yaklaşık %1’dir.
Anevrizma Tipleri
Sakküler (kese biçimli) anevrizmalar
En sık görülen anevrizma tipi olup beynin tabanında büyük damarların çatallanma bölgelerinde oluşur. Bu çatallanma noktalarında damar duvarı daha fazla basınca maruz kalmaktadır. Bu sabit basınç vakit içinde damar duvarında oluşturduğu hasar kararı balonlaşmaya niye olabilir. Sakküler anevrizmalar yıllar içerisinde gelişir ve bundan dolayı anevrizmanın yırtılma riski yaşla bir arada artar. Anevrizmanın böyleki gelişmesini evvelden araçlarda kullanılan tekerlek iç lastiklerinde görülen balonlaşmaya benzetebiliriz. İleri yaşlarda damar yapısının bozulması kararı damar duvarının esnekliğini kaybetmesi de anevrizma oluşmasında öteki değerli bir niçindir.
Fuziform (iğ biçimli) anevrizmalar
Bu anevrizma damarın uzunca bir kısmını içeren iğ biçiminde bir genişleme olarak görülür. Bu tip anevrizmalar da yırtılarak kanayabilir, ileri derecede genişleyip etrafındaki beyin dokusunda baskıya niye olurak yahut ortasında pıhtılaşma gelişip buradan ayrılabilen kalıntıların olağan beyin damarlarında tıkanmaya (emboli) niye olması ile inme gibisi yakınmalar oluşturabilir.
Mikotik (iltihap kararı gelişen) anevrizmalar
Az olup damarın mikrobik hastalığı kararı gelişir. Çoklukla kese biçimlidirler. İltihap damar duvarında hasara yol açar bu biçimdece duvar zayıflaması kararı anevrizma oluşumu ve bunun yırtılma riski artar. çoğunlukla subakut bakteriyel endokarditin (toplumumuzda ‘kalp romatizması’ olarak bilinir) bir komplikasyonudur.
Travmatik (kaza kararı gelişen) anevrizmalar
Beyin kan damarlarında kaza daha sonrasında gelişen anevrizma çeşididir. Travma bölgesinde hasar nazarann damar duvarı zayıflar ve daha sonrasında yırtılabilir.
Toplumdaki Yaygınlığı ve Sıklığı
Beyin anevrizmasına bağlı gelişen beyin kanaması sıklığı bir yılda 100.000 bireyde 10-15 civarındadır. Ülkemizde her yıl ortalama 10.000 kişinin anevrizmaya bağlı beyin kanaması riski taşıdığı kabul edilebilir. Bu hastaların yaklaşık 1/3’ü rastgele bir sıhhat kuruluşuna başvuramadan kaybedilmektedir. Bir sıhhat kuruluşuna başvurabilen kanamış hastalarda da vefat oranı %25-40 içindedır. ötürüsıyla anevrizması kanamış hastaların yarıya yakını kaybedilmektedir. Burada kıymetli bir nokta çabucak hemen kanamamış olan lakin hastayı bir daha de risk altında bırakan beyin anevrizmalarının erken teşhis edilmesi ve tedaviye yönlendirilmesidir. Anevrizma her yaş kümesinde görülebilir lakin 25 ve üst yaşlarda sıklık giderek artmaktadır. Yaygınlığı en sık olarak 50-60 yaş içindedır ve bayanlarda erkeklerden 3 kat daha fazla görülmektedir. Ailede anevrizma kıssası olması başka aile bireylerinde anevrizma bulunma riskini arttırmaktadır. Bir bireyde birebir anda birden epeyce sayıda anevrizma bulunması bu riski daha da artırmaktadır.
Anevrizmanın oluş sebebi tam olarak bilinmese de biroldukca faktörün gelişmeninde rolü olduğu bilinmektedir.
1) Hipertansiyon (yüksek kan basıncı)
2) Sigara içilmesi/nikotin kullanması
3) Şeker hastalığı
4) Çok alkol tüketimi
5) Doğuştan gelen (genetik) yatkınlık
6) Kan damarlarına hasar (özellikle damar sertliği) yahut travma
7) Kimi enfeksiyonlar
Belirtiler/Uyarıcı İşaretler
Anevrizma yırtılması/kanaması olan hastalarda kimi uyarıcı işaretler görülebilir.
Rastgele bir bölgede ısrar eden baş ağrısı
Bulantı ve kusma,
Ensede sertlik (kişi başını kolay eğemez),
Bulanık yahut çift görme
Işığa karşı hassasiyet (fotofobi)
His kusurları
Kanamamış anevrizması olan şahısların birçoklarında hiç bir belirti görülmeyebilir.
Az bir hasta kümesinde aşağıdaki belirtilerin kimileri yahut tümü görülebilir:
Göz hudutlarında felçler (göz kapağının düşmesi, gözü rahatça hareket ettirememe gibi)
Tek taraflı genişlemiş göz bebeği
Çift görme, gözün ardı yahut üstünde ağrı
Bir bölgede ısrar eden baş ağrısı
İlerleyen halsizlik ve uyuşukluk
Riskler ve Komplikasyonlar
Anevrizmalar yırtıldığında çoğunlukla subaraknoid (beyin ve beyin ince zarı arasına) kanama (SAK) gelişir. Damardan subaraknoid araya yüksek basınç ile geçen kan burada birikerek beyne bası oluşturabilir, kanama beynin içine de olabilir; kan elemanları hem de daha düşük basınca sahip omurilik etrafına de ulaşabilir. Anevrizmadan olan kanama kimi vakit sızma formunda de olabilir; bu durumda sızma noktasında küçük bir pıhtı oluşup kanamayı durdurabilir ve hasta yaşayabilir. Fakat pıhtının yol açtığı bu süreç yine kanama riskini önlemez; her ek kanamada hayat daha fazla tehlikeye girer ve hayatta kalma ihtimali azalır. Resen (spontane) gelişen SAK’ların birçoklarının sebebi anevrizmalardır. Anevrizmanın yerinin, büyüklüğünün ve konfigürasyonunun tam olarak saptanması tedavisi ve ötürüsı ile bir daha kanamanın önlenmesinde kritik bir noktadır. Bir kanama daha sonrası yine kanama ihtimali birinci 14 gün için %20 civarındadır. Üstte bahsedildiği üzere anevrizma kanaması %50’lere varan oranlarda ölümcül seyreder. Ayrıyeten yaşayan hastalarda ise %25 oranında kalıcı nörolojik bozukluklara yol açar. Aklî işlevler yanında tüm beden işlevlerinde da bozulma (mesela kısmi felç) ortaya çıkabilir. Daha önemli durumlarda ise kanama beyin hücrelerinde ağır hasara yol açabilir ve hastayı komaya sokabilir. Anevrizma büyük ise kanamadan da etraf beyin dokusunda baskıya niye olurak ziyan verebilir. Ayrıyeten büyük anevrizmalar ortasında pıhtı gelişebilir ve ortasından kopan modüller hayli sayıda inmeye niçiniyet verebilir. Beyin etrafına sızan kan damarlarda daralmaya (vazospazm) yol açabilir. Bu durum beyin dokusuna gelen kan akımında azalmaya ve ötürüsıyla inmeye niye olabilir. Vazospazm genelde kanamadan 5-8 gün daha sonra gelişir. Tedavisi çok zordur, hastanın hayatını tehlikeye sokabilir. Kanamış bir anevrizmadan sızan kan beyin- omurilik sıvısı (BOS) deveranını engelleyerek hidrosefali (beyinde çok sıvı birikmesi) dediğimiz tabloya niye olabilir. Bu durumda beyinde ventrikül dediğimiz boşluklarda çok sıvı birikerek baş içi basıncının artmasına niye olabilir. Bu sıvı artışını engellemek için bu boşluklara dren yerleştirilerek biriken sıvı ve sızan kan dışarı alınmalıdır. Anevrizma kanaması beyin ödemi yahut şişmesine de niye olabilir. Bu durum beyin işlevlerini etkileyerek hayli önemli sorunlara niye olur. Beyin dokusunun şişmesi ve basıncının artması beyin dokusuna ziyan verir. Beyin ödemi kan damarlarında bası oluşturarak beyne kan gitmesini yavaşlatabilir.
Teşhis halleri
Ülkemizdeki yürürlükte olan tıbbi yönetmeliklere nazaran beyin anevrizmalı hastalar lakin beyin ve hudut cerrahlarının (nöroşirürjiyenlerin) denetiminde hastanelere yatabilmektedirler. Kanamış beyin anevrizmalı hastanın tanısı muayene ile doğrulukla saptanabilir, lakin teşhisin nihaileşmesi için ek testlere ihtiyaç vardır. Bu bahiste tabibe hastalık hikayesi âlâ anlatılmalıdır (geçmişteki tüm ilgili rahatsızlıklar bildirilmelidir). bu biçimde bir hastada ek öbür anevrizmaların da bulunma ihtimali olduğundan yanlışsız tanısal testler kullanılması yaşamsal bir husustur. Doktor tanıya ulaşmak maksadıyla yanlışsız test için gerçek bilgiye gereksinim duyar.
Beyin Anjiyografisi: Bu test anevrizmaların tespitinde en geçerli metottur. Testin yapılması için hastanın kan tablosunun bilinmesi gereklidir; kanamaya eğilimi olan hastada bu test yapılamaz. Anjiyografi genelde radyoloji kısmınca uygulanır, lakin yeni yönetmelikle nöroloji ve beyin-sinir cerrahisi kısımları de bu uygulamayı yapmaya başlamışlardır. Süreç sırasında kimi vakit ilaçla yavaşça bir sakinleştirmeye muhtaçlık duyulsa da genelde hasta uyanık biçimde iken yapılabilir. Hasta tetkik masasında yatarken anjiyografiyi çekecek kişi kasıktan ince bir iğne ile atar damara girer. daha sonrasında küçük bir plastik tüp (kateter) damar içerisine yerleştirilir. Röntgen ışınları altında kateterin geçişi görüntülenir ve dört ana beyin damarının bulunduğu baş-boyun bölgesine kadar ilerlenir. Bu süreç sırasında ağrı olmaz. Her bir beyin atar damarına görüntülenebilen damar içi boya farklı olarak verilir ve bu sırada röntgen manzaraları alınır. Bu uygulama damarların net olarak görülmesini sağlar. Anjiyografi manzaraları alındıktan daha sonra kateter çıkartılır ve çıkarılan bölgeye kan sızıntısı olmaması için baskılı pansuman uygulanır. bir müddet müşahede daha sonrasında hasta yatağına gönderilir. Hasta süreç sırasında kateterin geçişini hissetmez lakin kullanılan boya hususunun verilmesi sırasında başın bir tarafında muhakkak meçhul bir his oluşabilir yahut süreksiz yıldız uçuşması yahut boyun kramplarına niye olabilir. Anjiyografi süreci, kişinin hayatını riske sokabilen beyin anevrizmalarının tespitinde hassas ve spesifik bulunmasına rağmen sonuçta hasta için müdahaleci (invazif) bir teşebbüs olup düşük oranlarda da olsa damar duvarına hasar, inme ve kullanılan boyaya karşı alerjik tepki riski vardır.
Bilgisayarlı Tomografi-Anjiyografi (BTA): Daha yeni bir teknoloji olup hastanın kolundaki bir toplardamardan boya unsurunun verilmesi ile konvansiyonel anjiyografiye benzeri manzaralar alınır. Sürece ilişkin risk konvansiyonel anjiyografide de anlatılan boyar unsurun yol açabileceği alerji ve böbreklerde oluşturabileceği potansiyel hasardır. Bu sistemde kıymetli bir avantaj hastayı anjiyografi ünitesine nakletmeye gerek duyulmaması ve ek işçiye gereksinim olmamasıdır. Yalnızca bir dakikadan daha az bir müddetde çekim süreci tamamlanır ve inme riski taşımaz.
Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG): Manyetik alan ve bilgisayar teknolojisi kullanarak bedene ilişkin organların 3d manzaralarını sağlayan bir tanısal testtir. Beyin anatomisinin net imajlarını sağlar. Beyin MRG’si evvelde var olan küçük inmelere ilişkin bulguları da gösterebilir. Hastaya ziyanı olmayan bir testtir lakin aygıtın içi dar olduğundan birtakım şahıslar kapalı yerde bulunma korkusu (klostrofobi) yaşayabilir. Ayrıyeten manyetik alana girmesi sakıncalı olanlar bireylerde (koroner stendi yahut bedeninde manyetik protezi olanlar gibi) sorunlarla karşılaşılabilmektedir.
Manyetik Rezonans Anjiyografi (MRA): MR görüntüleme aygıtı ile yapılabilen ve hastaya ziyanı olmayan bir testtir. Manyetik manzaralar bir bilgisayar tarafınca tahlil edilerek baş ve boyun bölgesinin damarları görüntülenir. MRA gerçek kan damarlarını gösterir ve tıkanmış, dar olan damarlar ve anevrizmalar hakkında net bir bilgi sağlayabilir.
Tedavi Seçenekleri
Günümüzde anevrizma tanısı almış hastalar için üç değerli tedavi seçeneği mevcuttur.
Müşahede ve/veya cerrahi olmayan tedavi (yalnızca takip)
Cerrahi tedavi ve anevrizmanın kapatılması (kliplenmesi)
Damar içi (endovasküler) tedavi ile stentleme ve/veya tıkama
Tüm hastalıklarda olduğu üzere bir anevrizmanın tedavisine hasta ve tabip bir arada karar vermelidir. Şayet durum acilse yahut hastanın şuuru anevrizma kanaması kararı kapanmış ise, bu karar hastanın en yakını olan akrabası(ları) ile birlikte verilmelidir. Tedavi eden doktor her bir seçeneğin risk ve yararlarını hasta (veya yakınları) ile tartışmalıdır. Hastanın durumuna göre tabip tarafınca bu seçeneklerden en uygunu hastaya önerilmelidir. Karmaşık ve uygunsuz yapıdaki anevrizmalarda cerrahi ve damar içi tedavinin her ikisinin bir arada uygulanması gerekebilir. Nöroşirürjiyen ve damar içi tedavi uzmanları ile hasta yahut yakınları en uygun tedavi seçeneğini tartışıp belirleyebilir. Günümüzde anevrizma tedavisindeki en uygun prosedür hala tartışılmalı bir mevzudur lakin tedavinin en kısa vakitte gerçekleştirilmesinin gerektiği de unutulmamalıdır. Cerrahi riskler anevrizmanın kanamış olup olmadığıyla da bağlıdır. Anevrizmanın büyüklüğü, yerleşim yeri ve hastanın yaşı ile genel durumunun da tedavinin muvaffakiyetinde başka değerli faktörlerdir.
Müşahede ve/veya Cerrahi Olmayan Tedavi
Anevrizma küçük ve bulunduğu yer açısından daha az büyüme ve kanama riski taşıyorsa sırf takip âlâ bir seçenek olabilir. Bu hastaların izleminde tanısal testlerin yinelanması gerekmektedir. Bu şahıslarda yıllık kanama riski az da olsa devam eder. Kanamamış anevrizmalı hastalara ek olarak ilaç tedavisi verilebilir. Takipte olan hastalar sigara kullanmasını bırakmalı ve kan basıncını denetim altına almalıdır. Bu faktörler anevrizma oluşumunda, büyümesinde ve/veya kanamasında kıymetlidir. Yüksek kan basıncı kıymetli bir yakınma ise antihipertansif tedavi ve/veya diyet, idman programı kan basıncını azaltabilir. Tertipli aralıklarla radyolojik inceleme (beyin anjiyografisi, MRA yahut BTA) anevrizma boyutundaki değişiklikleri ve büyümesini gösterir. Kanamamış anevrizmalı bireylerde aşağıdaki faktörlerin güzelce irdelenip sorgulanması daha sonrası takip planlanmalıdır.
Boyut ve yerleşim yeri
Yaş ve hastanın sıhhat durumu
Aile kıssası
Tedavi riskleri
Cerrahi Tedavi ve Klipleme (Mandalla Kapatma)
Açık cerrahi tedavi anevrizmalı hastalara uzun bir vakitten beri uygulanan ve hala altın standart olan bir teşebbüstür. Bu ameliyat anevrizmayı kapatmak için gerçekleştirilen bir ameliyat olup genel anestezi altında kafatasında küçük bir pencere açılarak ile yapılır. Kemik ameliyat bitiminde tekrar yerine yerleştirilir. Anevrizma etraf beyin dokusundan ve damarlardan sıyrılır ve genelde titanyumdan yapılan küçük metal bir klip (bir tıp küçük metal mandal) ile boynu kapatılır. Anevrizmanın köken aldığı damarda olağan kan akımının devam etmesi sağlanır. Ameliyat sırasında çeşitli tekniklerle mandalın anevrizma boynunu tam olarak kapattığı ve öbür kan damarlarında akımın elbette devam ettiği denetim edilebilir. Klipler kalıcıdır, yerinde bırakılır ve bu durum bedene rastgele bir ziyan vermez. Bu ameliyatı geçiren şahıslara MR çekilebilir. Olağan şartlarda anevrizma cerrahisinden daha sonra hasta hastanede 3 ile 5 gün mühletle yatar ve daha sonrasında 3-4 hafta konut istirahatı uygundur. Kanamış anevrizmalar için hastanede kalma müddeti 7 yahut daha fazla gün olmaktadır. Anevrizma cerrahi olarak kapatıldıktan daha sonra takip anjiyografisi cerrahiden 5 yıl daha sonra gerekebilir.
Cerrahi Tedavi ve Kliplemenin Avantaj ve Dezavantajları Kliplemenin avantajları; tedavi çoğunlukla kalıcıdır birebir anevrizmaya yine ameliyat gerektirmez, anevrizma direkt görülür (karmaşık yapıda olan anevrizmalar için bu durum önemlidir), klip uygulaması daha sonrası anevrizma söndürülebilir ve anevrizmanın beyin dokusuna yaptığı bası cerrahi olarak kaldırılabilir ve cerrahi sırasında diğer anevrizma(lar) var ise direkt görülüp tedavi edilebilir. Kanamış olanlarda cerrahi sırasında anevrizma etrafı ve beyin dokusundaki kan elemanları, pıhtılar temizlenebilir; bu temizleme birtakım hastaların çabuk güzelleşmesinde kıymet taşır. Ek olarak cerrahi sırasında kraniektomi (kafatasından bir ölçü kemik çıkarma işlemi) ile kafatasının bir kısmı alınabilir ve hastaların kötüleşmesine yol açabilen baş içi basınç artışı (beyin ödemi gibi) önlenebilir. Cerrahinin dezavantajları; invaziv (müdahaleci) bir teşebbüstür, kafatasının açılması gerekir ve buna bağlı komplikasyonlar gelişebilir. Klip uygulaması sırasında etraftaki yapılar ve kıymetli damarlara hasar verilebilir.
Damar İçi Tedavi -Tıkama
Damar içi tedavi son 15 yılda geliştirilmiş bir yoldur; kardiyologların kalp yahut bedenin büyük damarlarındaki tıkalı damarları açma süreçlerine benzerlik göstermektedir. Bilhassa son 5 yılda cerrahi klip uygulamasına kabul edilebilir bir alternatif olarak gündeme gelmiştir. Yüksek cerrahi riske sahip olan ve makus nörolojik tablodaki hastalarda yahut baziler arter (beyin sapını ve derin beyin bölgelerini besleyen büyük beyin atar damarı) üzere güç yerleşimli kimi anevrizmalarda damar içi tedavi uygun bir seçenek olabilir. Yakın vakitte yapılan bir çalışmada klip uygulaması ve damar içi tedavinin her ikisine de uygun olan kanamış anevrizmalarda şayet damar içi tıkama uygulanırsa en azından erken periyotta daha düzgün sonuçlar elde edildiği saptanmıştır (ölüm yahut sekelli kalma oranı 1 yılda tıkama yapılanlarda %23.5, cerrahi klipleme yapılanlarda % 30 olarak bulunmuştur). Damar içi tıkama tekniği genel anestezi yahut sedasyon altında yapılabilir. Atar damar sistemine kasıktaki büyük bir damardan ulaşılır (uyluktaki femoral arter). Artere bir iğne yerleştirilir. Küçük bir kateter ile ilerlenerek röntgen ışınlarının kılavuzluğunda beyefendisini besleyen dört ana damara ulaşılır. Bunun içerisinden daha küçük bir kateter (mikrokateter) ile anevrizmaya ulaşılır. Anevrizma içerisinde katetere konum verilerek ince bir tel yahut öbür ismiyle koil anevrizma içerisine yerleştirilir. Bükülebilir platinden yapılan bu koil bulunduğu anevrizmanın halini alır. Ek koiller gönderilerek anevrizma iç kısmından doldurulur ve kan akımının anevrizma içerisine geçişi engellenir. Anevrizma içerisinde pıhtı oluşur ve uzun devirde ise yeni gelişen dokuların anevrizma tabanında koillerin tabanını doldurması ve tam bir düzgünleşme beklenir. Balon yardımı ile koil yerleştirilmesi öteki bir usuldür; burada süreç sırasında bir öbür kateter yardımı ile bir balon damar ortasında anevrizmanın boyun kısmında şişirilerek koillerin damara kaçması engellenir ve anevrizma ortasında durması sağlanır. Benzeri bir halde stent yardımı ile koil yerleştirilmesi sırasında ise küçük esnek bir silindirik kafes kullanılır ve bu koilleme için iskele görevi görür. Üstte tanım edilen stent yahut balon formülünün her ikisi de geniş tabanlı karmaşık anevrizmalarda tedavi seçeneği olarak kullanılabilir.
Damar İçi Tedavi-Koillemenin Avantaj ve Dezavantajları Damar içi tedavinin avantajları; evvela minimal invaziftir (müdahaleye bağlı yan tesiri azdır), kafatasını açmayı gerektirmez ve süreç daha sonrası erken devir komplikasyonu daha azdır. Kanamamış anevrizmalı hastalar bir iki gün içerisinde konutlarına gönderilebilir ve bir iki hafta içerisinde işlerine dönebilirler. Koillemenin dezavantajları; anevrizmanın erken periyotta kapanma ihtimalinin daha düşüktür ve daha yüksek ihtimalle nüks görülür. Bu niçinle ek bir teşebbüs daha gerekebilir ve tam tedavi için daha uzun müddet takip gerekebilir.
Güzelleşme ve Takip
Güzelleşme hastadan hastaya değişmekle birlikte anevrizma tipi, yerleşim yeri, kanama olup olmadığı, tedavi tipi ve hastanın genel durumu değerli faktörler içinde yer almaktadır. Beyin kanaması geçirmiş olanlarda nörolojik kayıplar daha hayli ve besbelli olup bu hastalar daha uzun güzelleşme müddeti gerektirmektedir. Her hastada kendine özel bulgular görülse de cerrahi daha sonrası görülebilecek birtakım yan tesirler aşağıda sıralanmıştır.
Baş ağrıları
Uyuşukluk ve yorgunluk
Operasyon yerinde ağrı
Çene ağrısı
Başından saat tıklaması biçiminde ses gelmesi
Görsel bozukluklar
Kısmi yahut tam körlük
Görme alanı kayıpları
İnce motor hareket bozuklukları
Duygusal sorunlar
Depresyon
Kavramsal kuvvetlikler
Konuşma sorunları
Algısal sorunlar
Davranış değişiklikleri
İstikrar ve uyum bozuklukları
Konsantrasyon kuvvetlikleri
Kısa devirli hafıza sorunları
İnme hastalarında olduğu üzere anevrizma tedavisinde de güzelleşme ve rehabilitasyon devri kıymetli bir yer meblağ. Birtakım olgularda anevrizma kanadığında yahut tedavi edildiği sırada kaybolan işlevler hasar görmeyen beyin alanları tarafınca üstlenilebilmektedir. Rehabilitasyonda fizik tedavi, konuşma terapisi ve mesleksel eğitim üzere alanlarda uygulamalar yapılabilir.
Tarama Testleri
Bir şahısta anevrizma tespit edildiğinde öbür aile bireyleri için tarama yapılmasının gerekip gerekmediği çabucak hemen kanıtlanmamıştır. Lakin birden çok kardeşte anevrizma tespiti halinde yahut ailenin bir bireyinde hayli sayıda anevrizma tespit edildiğinde, ailenin öteki bireylerine tarama önerilebilir.
Anevrizma, beyindeki atardamar duvarının zayıflaması kararı ortaya çıkan bir balonlaşma olup çoğunlukla damarların çatallanma bölgelerinde görülür. Bu balonlaşan yapı olağan damara göre daha dayanaksızdır ve kimi şartlar altında yırtılıp beyin içine kanamaya niye olurak hayatı tehlikeye sokabilir. Anevrizmalar doğuştan damarın gelişme bozukluğuna bağlı olabileceği üzere yüksek tansiyon, damar sertliği (ateroskleroz), enfeksiyonlar (damarın iltihaplanması) yahut baş travması daha sonrası da gelişebilir. Anevrizmalar sıklıkla beynin tabanında yerleşir ve buradaki beyin-omurilik sıvısı ortasında kanamaya yol açarlar. Anevrizmaların yıllık kanama riski yaklaşık %1’dir.
Anevrizma Tipleri
Sakküler (kese biçimli) anevrizmalar
En sık görülen anevrizma tipi olup beynin tabanında büyük damarların çatallanma bölgelerinde oluşur. Bu çatallanma noktalarında damar duvarı daha fazla basınca maruz kalmaktadır. Bu sabit basınç vakit içinde damar duvarında oluşturduğu hasar kararı balonlaşmaya niye olabilir. Sakküler anevrizmalar yıllar içerisinde gelişir ve bundan dolayı anevrizmanın yırtılma riski yaşla bir arada artar. Anevrizmanın böyleki gelişmesini evvelden araçlarda kullanılan tekerlek iç lastiklerinde görülen balonlaşmaya benzetebiliriz. İleri yaşlarda damar yapısının bozulması kararı damar duvarının esnekliğini kaybetmesi de anevrizma oluşmasında öteki değerli bir niçindir.
Fuziform (iğ biçimli) anevrizmalar
Bu anevrizma damarın uzunca bir kısmını içeren iğ biçiminde bir genişleme olarak görülür. Bu tip anevrizmalar da yırtılarak kanayabilir, ileri derecede genişleyip etrafındaki beyin dokusunda baskıya niye olurak yahut ortasında pıhtılaşma gelişip buradan ayrılabilen kalıntıların olağan beyin damarlarında tıkanmaya (emboli) niye olması ile inme gibisi yakınmalar oluşturabilir.
Mikotik (iltihap kararı gelişen) anevrizmalar
Az olup damarın mikrobik hastalığı kararı gelişir. Çoklukla kese biçimlidirler. İltihap damar duvarında hasara yol açar bu biçimdece duvar zayıflaması kararı anevrizma oluşumu ve bunun yırtılma riski artar. çoğunlukla subakut bakteriyel endokarditin (toplumumuzda ‘kalp romatizması’ olarak bilinir) bir komplikasyonudur.
Travmatik (kaza kararı gelişen) anevrizmalar
Beyin kan damarlarında kaza daha sonrasında gelişen anevrizma çeşididir. Travma bölgesinde hasar nazarann damar duvarı zayıflar ve daha sonrasında yırtılabilir.
Toplumdaki Yaygınlığı ve Sıklığı
Beyin anevrizmasına bağlı gelişen beyin kanaması sıklığı bir yılda 100.000 bireyde 10-15 civarındadır. Ülkemizde her yıl ortalama 10.000 kişinin anevrizmaya bağlı beyin kanaması riski taşıdığı kabul edilebilir. Bu hastaların yaklaşık 1/3’ü rastgele bir sıhhat kuruluşuna başvuramadan kaybedilmektedir. Bir sıhhat kuruluşuna başvurabilen kanamış hastalarda da vefat oranı %25-40 içindedır. ötürüsıyla anevrizması kanamış hastaların yarıya yakını kaybedilmektedir. Burada kıymetli bir nokta çabucak hemen kanamamış olan lakin hastayı bir daha de risk altında bırakan beyin anevrizmalarının erken teşhis edilmesi ve tedaviye yönlendirilmesidir. Anevrizma her yaş kümesinde görülebilir lakin 25 ve üst yaşlarda sıklık giderek artmaktadır. Yaygınlığı en sık olarak 50-60 yaş içindedır ve bayanlarda erkeklerden 3 kat daha fazla görülmektedir. Ailede anevrizma kıssası olması başka aile bireylerinde anevrizma bulunma riskini arttırmaktadır. Bir bireyde birebir anda birden epeyce sayıda anevrizma bulunması bu riski daha da artırmaktadır.
Anevrizmanın oluş sebebi tam olarak bilinmese de biroldukca faktörün gelişmeninde rolü olduğu bilinmektedir.
1) Hipertansiyon (yüksek kan basıncı)
2) Sigara içilmesi/nikotin kullanması
3) Şeker hastalığı
4) Çok alkol tüketimi
5) Doğuştan gelen (genetik) yatkınlık
6) Kan damarlarına hasar (özellikle damar sertliği) yahut travma
7) Kimi enfeksiyonlar
Belirtiler/Uyarıcı İşaretler
Anevrizma yırtılması/kanaması olan hastalarda kimi uyarıcı işaretler görülebilir.
Rastgele bir bölgede ısrar eden baş ağrısı
Bulantı ve kusma,
Ensede sertlik (kişi başını kolay eğemez),
Bulanık yahut çift görme
Işığa karşı hassasiyet (fotofobi)
His kusurları
Kanamamış anevrizması olan şahısların birçoklarında hiç bir belirti görülmeyebilir.
Az bir hasta kümesinde aşağıdaki belirtilerin kimileri yahut tümü görülebilir:
Göz hudutlarında felçler (göz kapağının düşmesi, gözü rahatça hareket ettirememe gibi)
Tek taraflı genişlemiş göz bebeği
Çift görme, gözün ardı yahut üstünde ağrı
Bir bölgede ısrar eden baş ağrısı
İlerleyen halsizlik ve uyuşukluk
Riskler ve Komplikasyonlar
Anevrizmalar yırtıldığında çoğunlukla subaraknoid (beyin ve beyin ince zarı arasına) kanama (SAK) gelişir. Damardan subaraknoid araya yüksek basınç ile geçen kan burada birikerek beyne bası oluşturabilir, kanama beynin içine de olabilir; kan elemanları hem de daha düşük basınca sahip omurilik etrafına de ulaşabilir. Anevrizmadan olan kanama kimi vakit sızma formunda de olabilir; bu durumda sızma noktasında küçük bir pıhtı oluşup kanamayı durdurabilir ve hasta yaşayabilir. Fakat pıhtının yol açtığı bu süreç yine kanama riskini önlemez; her ek kanamada hayat daha fazla tehlikeye girer ve hayatta kalma ihtimali azalır. Resen (spontane) gelişen SAK’ların birçoklarının sebebi anevrizmalardır. Anevrizmanın yerinin, büyüklüğünün ve konfigürasyonunun tam olarak saptanması tedavisi ve ötürüsı ile bir daha kanamanın önlenmesinde kritik bir noktadır. Bir kanama daha sonrası yine kanama ihtimali birinci 14 gün için %20 civarındadır. Üstte bahsedildiği üzere anevrizma kanaması %50’lere varan oranlarda ölümcül seyreder. Ayrıyeten yaşayan hastalarda ise %25 oranında kalıcı nörolojik bozukluklara yol açar. Aklî işlevler yanında tüm beden işlevlerinde da bozulma (mesela kısmi felç) ortaya çıkabilir. Daha önemli durumlarda ise kanama beyin hücrelerinde ağır hasara yol açabilir ve hastayı komaya sokabilir. Anevrizma büyük ise kanamadan da etraf beyin dokusunda baskıya niye olurak ziyan verebilir. Ayrıyeten büyük anevrizmalar ortasında pıhtı gelişebilir ve ortasından kopan modüller hayli sayıda inmeye niçiniyet verebilir. Beyin etrafına sızan kan damarlarda daralmaya (vazospazm) yol açabilir. Bu durum beyin dokusuna gelen kan akımında azalmaya ve ötürüsıyla inmeye niye olabilir. Vazospazm genelde kanamadan 5-8 gün daha sonra gelişir. Tedavisi çok zordur, hastanın hayatını tehlikeye sokabilir. Kanamış bir anevrizmadan sızan kan beyin- omurilik sıvısı (BOS) deveranını engelleyerek hidrosefali (beyinde çok sıvı birikmesi) dediğimiz tabloya niye olabilir. Bu durumda beyinde ventrikül dediğimiz boşluklarda çok sıvı birikerek baş içi basıncının artmasına niye olabilir. Bu sıvı artışını engellemek için bu boşluklara dren yerleştirilerek biriken sıvı ve sızan kan dışarı alınmalıdır. Anevrizma kanaması beyin ödemi yahut şişmesine de niye olabilir. Bu durum beyin işlevlerini etkileyerek hayli önemli sorunlara niye olur. Beyin dokusunun şişmesi ve basıncının artması beyin dokusuna ziyan verir. Beyin ödemi kan damarlarında bası oluşturarak beyne kan gitmesini yavaşlatabilir.
Teşhis halleri
Ülkemizdeki yürürlükte olan tıbbi yönetmeliklere nazaran beyin anevrizmalı hastalar lakin beyin ve hudut cerrahlarının (nöroşirürjiyenlerin) denetiminde hastanelere yatabilmektedirler. Kanamış beyin anevrizmalı hastanın tanısı muayene ile doğrulukla saptanabilir, lakin teşhisin nihaileşmesi için ek testlere ihtiyaç vardır. Bu bahiste tabibe hastalık hikayesi âlâ anlatılmalıdır (geçmişteki tüm ilgili rahatsızlıklar bildirilmelidir). bu biçimde bir hastada ek öbür anevrizmaların da bulunma ihtimali olduğundan yanlışsız tanısal testler kullanılması yaşamsal bir husustur. Doktor tanıya ulaşmak maksadıyla yanlışsız test için gerçek bilgiye gereksinim duyar.
Beyin Anjiyografisi: Bu test anevrizmaların tespitinde en geçerli metottur. Testin yapılması için hastanın kan tablosunun bilinmesi gereklidir; kanamaya eğilimi olan hastada bu test yapılamaz. Anjiyografi genelde radyoloji kısmınca uygulanır, lakin yeni yönetmelikle nöroloji ve beyin-sinir cerrahisi kısımları de bu uygulamayı yapmaya başlamışlardır. Süreç sırasında kimi vakit ilaçla yavaşça bir sakinleştirmeye muhtaçlık duyulsa da genelde hasta uyanık biçimde iken yapılabilir. Hasta tetkik masasında yatarken anjiyografiyi çekecek kişi kasıktan ince bir iğne ile atar damara girer. daha sonrasında küçük bir plastik tüp (kateter) damar içerisine yerleştirilir. Röntgen ışınları altında kateterin geçişi görüntülenir ve dört ana beyin damarının bulunduğu baş-boyun bölgesine kadar ilerlenir. Bu süreç sırasında ağrı olmaz. Her bir beyin atar damarına görüntülenebilen damar içi boya farklı olarak verilir ve bu sırada röntgen manzaraları alınır. Bu uygulama damarların net olarak görülmesini sağlar. Anjiyografi manzaraları alındıktan daha sonra kateter çıkartılır ve çıkarılan bölgeye kan sızıntısı olmaması için baskılı pansuman uygulanır. bir müddet müşahede daha sonrasında hasta yatağına gönderilir. Hasta süreç sırasında kateterin geçişini hissetmez lakin kullanılan boya hususunun verilmesi sırasında başın bir tarafında muhakkak meçhul bir his oluşabilir yahut süreksiz yıldız uçuşması yahut boyun kramplarına niye olabilir. Anjiyografi süreci, kişinin hayatını riske sokabilen beyin anevrizmalarının tespitinde hassas ve spesifik bulunmasına rağmen sonuçta hasta için müdahaleci (invazif) bir teşebbüs olup düşük oranlarda da olsa damar duvarına hasar, inme ve kullanılan boyaya karşı alerjik tepki riski vardır.
Bilgisayarlı Tomografi-Anjiyografi (BTA): Daha yeni bir teknoloji olup hastanın kolundaki bir toplardamardan boya unsurunun verilmesi ile konvansiyonel anjiyografiye benzeri manzaralar alınır. Sürece ilişkin risk konvansiyonel anjiyografide de anlatılan boyar unsurun yol açabileceği alerji ve böbreklerde oluşturabileceği potansiyel hasardır. Bu sistemde kıymetli bir avantaj hastayı anjiyografi ünitesine nakletmeye gerek duyulmaması ve ek işçiye gereksinim olmamasıdır. Yalnızca bir dakikadan daha az bir müddetde çekim süreci tamamlanır ve inme riski taşımaz.
Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG): Manyetik alan ve bilgisayar teknolojisi kullanarak bedene ilişkin organların 3d manzaralarını sağlayan bir tanısal testtir. Beyin anatomisinin net imajlarını sağlar. Beyin MRG’si evvelde var olan küçük inmelere ilişkin bulguları da gösterebilir. Hastaya ziyanı olmayan bir testtir lakin aygıtın içi dar olduğundan birtakım şahıslar kapalı yerde bulunma korkusu (klostrofobi) yaşayabilir. Ayrıyeten manyetik alana girmesi sakıncalı olanlar bireylerde (koroner stendi yahut bedeninde manyetik protezi olanlar gibi) sorunlarla karşılaşılabilmektedir.
Manyetik Rezonans Anjiyografi (MRA): MR görüntüleme aygıtı ile yapılabilen ve hastaya ziyanı olmayan bir testtir. Manyetik manzaralar bir bilgisayar tarafınca tahlil edilerek baş ve boyun bölgesinin damarları görüntülenir. MRA gerçek kan damarlarını gösterir ve tıkanmış, dar olan damarlar ve anevrizmalar hakkında net bir bilgi sağlayabilir.
Tedavi Seçenekleri
Günümüzde anevrizma tanısı almış hastalar için üç değerli tedavi seçeneği mevcuttur.
Müşahede ve/veya cerrahi olmayan tedavi (yalnızca takip)
Cerrahi tedavi ve anevrizmanın kapatılması (kliplenmesi)
Damar içi (endovasküler) tedavi ile stentleme ve/veya tıkama
Tüm hastalıklarda olduğu üzere bir anevrizmanın tedavisine hasta ve tabip bir arada karar vermelidir. Şayet durum acilse yahut hastanın şuuru anevrizma kanaması kararı kapanmış ise, bu karar hastanın en yakını olan akrabası(ları) ile birlikte verilmelidir. Tedavi eden doktor her bir seçeneğin risk ve yararlarını hasta (veya yakınları) ile tartışmalıdır. Hastanın durumuna göre tabip tarafınca bu seçeneklerden en uygunu hastaya önerilmelidir. Karmaşık ve uygunsuz yapıdaki anevrizmalarda cerrahi ve damar içi tedavinin her ikisinin bir arada uygulanması gerekebilir. Nöroşirürjiyen ve damar içi tedavi uzmanları ile hasta yahut yakınları en uygun tedavi seçeneğini tartışıp belirleyebilir. Günümüzde anevrizma tedavisindeki en uygun prosedür hala tartışılmalı bir mevzudur lakin tedavinin en kısa vakitte gerçekleştirilmesinin gerektiği de unutulmamalıdır. Cerrahi riskler anevrizmanın kanamış olup olmadığıyla da bağlıdır. Anevrizmanın büyüklüğü, yerleşim yeri ve hastanın yaşı ile genel durumunun da tedavinin muvaffakiyetinde başka değerli faktörlerdir.
Müşahede ve/veya Cerrahi Olmayan Tedavi
Anevrizma küçük ve bulunduğu yer açısından daha az büyüme ve kanama riski taşıyorsa sırf takip âlâ bir seçenek olabilir. Bu hastaların izleminde tanısal testlerin yinelanması gerekmektedir. Bu şahıslarda yıllık kanama riski az da olsa devam eder. Kanamamış anevrizmalı hastalara ek olarak ilaç tedavisi verilebilir. Takipte olan hastalar sigara kullanmasını bırakmalı ve kan basıncını denetim altına almalıdır. Bu faktörler anevrizma oluşumunda, büyümesinde ve/veya kanamasında kıymetlidir. Yüksek kan basıncı kıymetli bir yakınma ise antihipertansif tedavi ve/veya diyet, idman programı kan basıncını azaltabilir. Tertipli aralıklarla radyolojik inceleme (beyin anjiyografisi, MRA yahut BTA) anevrizma boyutundaki değişiklikleri ve büyümesini gösterir. Kanamamış anevrizmalı bireylerde aşağıdaki faktörlerin güzelce irdelenip sorgulanması daha sonrası takip planlanmalıdır.
Boyut ve yerleşim yeri
Yaş ve hastanın sıhhat durumu
Aile kıssası
Tedavi riskleri
Cerrahi Tedavi ve Klipleme (Mandalla Kapatma)
Açık cerrahi tedavi anevrizmalı hastalara uzun bir vakitten beri uygulanan ve hala altın standart olan bir teşebbüstür. Bu ameliyat anevrizmayı kapatmak için gerçekleştirilen bir ameliyat olup genel anestezi altında kafatasında küçük bir pencere açılarak ile yapılır. Kemik ameliyat bitiminde tekrar yerine yerleştirilir. Anevrizma etraf beyin dokusundan ve damarlardan sıyrılır ve genelde titanyumdan yapılan küçük metal bir klip (bir tıp küçük metal mandal) ile boynu kapatılır. Anevrizmanın köken aldığı damarda olağan kan akımının devam etmesi sağlanır. Ameliyat sırasında çeşitli tekniklerle mandalın anevrizma boynunu tam olarak kapattığı ve öbür kan damarlarında akımın elbette devam ettiği denetim edilebilir. Klipler kalıcıdır, yerinde bırakılır ve bu durum bedene rastgele bir ziyan vermez. Bu ameliyatı geçiren şahıslara MR çekilebilir. Olağan şartlarda anevrizma cerrahisinden daha sonra hasta hastanede 3 ile 5 gün mühletle yatar ve daha sonrasında 3-4 hafta konut istirahatı uygundur. Kanamış anevrizmalar için hastanede kalma müddeti 7 yahut daha fazla gün olmaktadır. Anevrizma cerrahi olarak kapatıldıktan daha sonra takip anjiyografisi cerrahiden 5 yıl daha sonra gerekebilir.
Cerrahi Tedavi ve Kliplemenin Avantaj ve Dezavantajları Kliplemenin avantajları; tedavi çoğunlukla kalıcıdır birebir anevrizmaya yine ameliyat gerektirmez, anevrizma direkt görülür (karmaşık yapıda olan anevrizmalar için bu durum önemlidir), klip uygulaması daha sonrası anevrizma söndürülebilir ve anevrizmanın beyin dokusuna yaptığı bası cerrahi olarak kaldırılabilir ve cerrahi sırasında diğer anevrizma(lar) var ise direkt görülüp tedavi edilebilir. Kanamış olanlarda cerrahi sırasında anevrizma etrafı ve beyin dokusundaki kan elemanları, pıhtılar temizlenebilir; bu temizleme birtakım hastaların çabuk güzelleşmesinde kıymet taşır. Ek olarak cerrahi sırasında kraniektomi (kafatasından bir ölçü kemik çıkarma işlemi) ile kafatasının bir kısmı alınabilir ve hastaların kötüleşmesine yol açabilen baş içi basınç artışı (beyin ödemi gibi) önlenebilir. Cerrahinin dezavantajları; invaziv (müdahaleci) bir teşebbüstür, kafatasının açılması gerekir ve buna bağlı komplikasyonlar gelişebilir. Klip uygulaması sırasında etraftaki yapılar ve kıymetli damarlara hasar verilebilir.
Damar İçi Tedavi -Tıkama
Damar içi tedavi son 15 yılda geliştirilmiş bir yoldur; kardiyologların kalp yahut bedenin büyük damarlarındaki tıkalı damarları açma süreçlerine benzerlik göstermektedir. Bilhassa son 5 yılda cerrahi klip uygulamasına kabul edilebilir bir alternatif olarak gündeme gelmiştir. Yüksek cerrahi riske sahip olan ve makus nörolojik tablodaki hastalarda yahut baziler arter (beyin sapını ve derin beyin bölgelerini besleyen büyük beyin atar damarı) üzere güç yerleşimli kimi anevrizmalarda damar içi tedavi uygun bir seçenek olabilir. Yakın vakitte yapılan bir çalışmada klip uygulaması ve damar içi tedavinin her ikisine de uygun olan kanamış anevrizmalarda şayet damar içi tıkama uygulanırsa en azından erken periyotta daha düzgün sonuçlar elde edildiği saptanmıştır (ölüm yahut sekelli kalma oranı 1 yılda tıkama yapılanlarda %23.5, cerrahi klipleme yapılanlarda % 30 olarak bulunmuştur). Damar içi tıkama tekniği genel anestezi yahut sedasyon altında yapılabilir. Atar damar sistemine kasıktaki büyük bir damardan ulaşılır (uyluktaki femoral arter). Artere bir iğne yerleştirilir. Küçük bir kateter ile ilerlenerek röntgen ışınlarının kılavuzluğunda beyefendisini besleyen dört ana damara ulaşılır. Bunun içerisinden daha küçük bir kateter (mikrokateter) ile anevrizmaya ulaşılır. Anevrizma içerisinde katetere konum verilerek ince bir tel yahut öbür ismiyle koil anevrizma içerisine yerleştirilir. Bükülebilir platinden yapılan bu koil bulunduğu anevrizmanın halini alır. Ek koiller gönderilerek anevrizma iç kısmından doldurulur ve kan akımının anevrizma içerisine geçişi engellenir. Anevrizma içerisinde pıhtı oluşur ve uzun devirde ise yeni gelişen dokuların anevrizma tabanında koillerin tabanını doldurması ve tam bir düzgünleşme beklenir. Balon yardımı ile koil yerleştirilmesi öteki bir usuldür; burada süreç sırasında bir öbür kateter yardımı ile bir balon damar ortasında anevrizmanın boyun kısmında şişirilerek koillerin damara kaçması engellenir ve anevrizma ortasında durması sağlanır. Benzeri bir halde stent yardımı ile koil yerleştirilmesi sırasında ise küçük esnek bir silindirik kafes kullanılır ve bu koilleme için iskele görevi görür. Üstte tanım edilen stent yahut balon formülünün her ikisi de geniş tabanlı karmaşık anevrizmalarda tedavi seçeneği olarak kullanılabilir.
Damar İçi Tedavi-Koillemenin Avantaj ve Dezavantajları Damar içi tedavinin avantajları; evvela minimal invaziftir (müdahaleye bağlı yan tesiri azdır), kafatasını açmayı gerektirmez ve süreç daha sonrası erken devir komplikasyonu daha azdır. Kanamamış anevrizmalı hastalar bir iki gün içerisinde konutlarına gönderilebilir ve bir iki hafta içerisinde işlerine dönebilirler. Koillemenin dezavantajları; anevrizmanın erken periyotta kapanma ihtimalinin daha düşüktür ve daha yüksek ihtimalle nüks görülür. Bu niçinle ek bir teşebbüs daha gerekebilir ve tam tedavi için daha uzun müddet takip gerekebilir.
Güzelleşme ve Takip
Güzelleşme hastadan hastaya değişmekle birlikte anevrizma tipi, yerleşim yeri, kanama olup olmadığı, tedavi tipi ve hastanın genel durumu değerli faktörler içinde yer almaktadır. Beyin kanaması geçirmiş olanlarda nörolojik kayıplar daha hayli ve besbelli olup bu hastalar daha uzun güzelleşme müddeti gerektirmektedir. Her hastada kendine özel bulgular görülse de cerrahi daha sonrası görülebilecek birtakım yan tesirler aşağıda sıralanmıştır.
Baş ağrıları
Uyuşukluk ve yorgunluk
Operasyon yerinde ağrı
Çene ağrısı
Başından saat tıklaması biçiminde ses gelmesi
Görsel bozukluklar
Kısmi yahut tam körlük
Görme alanı kayıpları
İnce motor hareket bozuklukları
Duygusal sorunlar
Depresyon
Kavramsal kuvvetlikler
Konuşma sorunları
Algısal sorunlar
Davranış değişiklikleri
İstikrar ve uyum bozuklukları
Konsantrasyon kuvvetlikleri
Kısa devirli hafıza sorunları
İnme hastalarında olduğu üzere anevrizma tedavisinde de güzelleşme ve rehabilitasyon devri kıymetli bir yer meblağ. Birtakım olgularda anevrizma kanadığında yahut tedavi edildiği sırada kaybolan işlevler hasar görmeyen beyin alanları tarafınca üstlenilebilmektedir. Rehabilitasyonda fizik tedavi, konuşma terapisi ve mesleksel eğitim üzere alanlarda uygulamalar yapılabilir.
Tarama Testleri
Bir şahısta anevrizma tespit edildiğinde öbür aile bireyleri için tarama yapılmasının gerekip gerekmediği çabucak hemen kanıtlanmamıştır. Lakin birden çok kardeşte anevrizma tespiti halinde yahut ailenin bir bireyinde hayli sayıda anevrizma tespit edildiğinde, ailenin öteki bireylerine tarama önerilebilir.